ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΤΗΣ ΞΥΛΕΙΑΣ ΑΠΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Γεώργιος Καλύβας Πολιτικός ΜηχανικόςΟι βιολογικοί παράγοντες, μύκητες και ξυλοφάγα έντομα επενεργούν στα ξύλα και στα παράγωγά τους, κατά διαφορετικούς τρόπους: • •ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν κατά την χρήση της κατασκευής (υγρασία ξύλου, θερμοκρασία και σχετική υγρασία περιβάλλοντος) ανάλογα με την αποτελεσματικότητα της προστατευτικής επεξεργασίας, έναντι των βιολογικών παραγόντων (εμποτισμός, επάλειψη, σφράγιση)1. Είδη προσβολής ξυλείας από βιολογικούς παράγοντες (βλπ. ΕΛΟΤ ΕΝ 844-10, ΕΛΟΤ ΕΝ 844-11 και βιβλίο Κ. Σιµοπούλου "Για να καταλάβεις το ξύλο") Οπές ξυλοφάγων εντόμων (σαράκια) Πρόκειται για οπές και διαδρόμους που αφήνουν στο ξύλο τα έντομα και οι προνύμφες τους. Προσβάλλουν κατά προτίμηση το ξηρό ξύλο. Επισημαίνονται από τις τρύπες εξόδου, από το λεπτό πριονίδι που πέφτει και τον υπόκωφο θόρυβο που κάνουν οι προνύμφες που κατατρώγουν το ξύλο. Διακρίνονται ως προς: -την διάμετρο της οπής (μικρές, έως 3 mm και μεγάλες, άνω των 3 mm) το βάθος της οπής (επιφανειακές, έως 5 mm και βαθιές, άνω των 5 mm) την δραστηριότητα των δρώντων εντόμων ("ζωντανές", αν το έντομο είναι παρόν σε οποιαδήποτε μορφή του -κάμπια, προνύμφη, τέλειο έντομο-, ή νεκρές, αν το έντομο είναι νεκρό ή έχει φύγει)Οπές από σκώληκες θαλάσσης Συναντώνται στα ξύλινα σκάφη.Οπές από φυτικά παράσιτα Μικρές οπές που προκαλούνται από φυτικά παράσιτα η σαπρόφυτα.Μαύρες οπές Τα τοιχώματα των οπών είναι επικαλυμμένα με ουσία από μυκήλια. Είναι ζωντανές οπές σε ξύλα που πρόσφατα έχουν υλοτομηθεί.Λευκές οπές Τα τοιχώματά τους δεν έχουν επικαλυφθεί, όπως στις μαύρες οπές.Εσωτερικές οπές Οπές και διάδρομοι (σήραγγες) που υπάρχουν στο ξύλο πριν από την υλοτόμηση του δένδρου, χωρίς εξωτερικές διεξόδους .Είναι πάντοτε ανενεργές.Σκόνη σαρακοφαγωμένων ξύλων Λεπτή σκόνη ξύλου από διεργασίες ξυλοφάγων εντόμων οποιασδήποτε μορφής στο εσωτερικό του ξύλου.1 / 12Μαλακό καρδιόξυλο Αλλοίωση του καρδιόξυλου που εκδηλώνεται με μείωση των μηχανικών χαρακτηριστικών του (ιδίως της σκληρότητας) σε σύγκριση με το υπόλοιπο ξύλο που το περιβάλλει.Άναμμα ξύλου Ελαφρά αλλοίωση της χημικής σύνθεσης του ξύλου που προκαλείται από μυκητικά παράσιτα, κατά κανόνα πριν από την ξήρανση. Εκδηλώνεται με ήπια αλλαγή της σύστασης του ξύλου συνοδευόμενη με χρωματική αλλαγή, η οποία προκαλεί αισθητή αλλοίωση των ιδιοτήτων του. Το αναμμένο ξύλο είναι μαλακότερο και σπάζει εύκολα. Η επιφάνεια θραύσης είναι απότομη, ενώ στο υγιές ξύλο παρουσιάζονται ανωμαλίες και βαθμιδώσεις.Σήψη ξύλου Έντονη μεταβολή των μηχανικών και φυσικών ιδιοτήτων του ξύλου που προκαλείται από μυκητικά παράσιτα, όταν η υγρασία του ξύλου υπερβαίνει ορισμένα όρια. Τούτο συμβαίνει επειδή οι μύκητες δεν καταστρέφουν μόνο το εσωτερικό περιεχόμενο των κυττάρων, αλλά και την κυτταρική του μεμβράνη, στην οποία οφείλεται η μηχανική αντοχή του ξύλου. Η σήψη εμφανίζεται τόσο στα δένδρα πριν από την υλοτόμηση, όσο και στα υλοτομημένα δένδρα, ακόμα και στην μορφοποιημένη ξυλεία.Θύλακες σήψης Είδος σήψης στα ρητινώδη ξύλα, με την προσβολή των μυκήτων να περιορίζεται σε μικρές επιφάνειες ή μικρούς θύλακες, συνήθως φακοειδείς, οι οποίοι περιβάλλονται από φαινομενικά υγιές ξύλο.Σπογγώδης σήψη Το ξύλο αποκτά ινώδη εμφάνιση. Τούτο σημαίνει ότι διατηρούνται και εμμένουν οι ίνες όταν το ξύλο μαλακώνει και διαλύεται, ενώ συγχρόνως μεταβάλλεται το φυσικό του χρώμα. Στη δρυ ονομάζεται και λευκή σήψη (βλπ. Φωτ.3)Κυψελοειδής σήψη Σήψη που χαρακτηρίζει την πλήρη καταστροφή του ξυλώδους μέρους σε ασύνδετες μεταξύ τους νησίδες που εμφανίζονται ως μικρές κυψέλες κατανεμημένες, ως επί το πλείστον, κανονικά στην μάζα του ξύλου και επενδυμένες με μυκήλια.Κυβοειδής σήψη Χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση της ινώδους δομής του ξύλου, και από τον θρυμματισμό του κατά τα εγκάρσια, ακτινικά, και εφαπτομενικά επίπεδα. Αυτή η σήψη συνοδεύεται από χρωματική αλλαγή, ανάλογα με το είδος του μύκητα που την προκάλεσε. Στη δρυ ονομάζεται κόκκινη ή καστανή σήψη. Το ξύλο έχει την εμφάνιση καρβουνιασμένου, σπάει εύκολα ή γίνεται σκόνη στο τρίψιμο με το χέρι και αποκτά ραγάδες όπως το ξυλοκάρβουνο. (βλπ. Φωτ.4)Κυάνωση Υποκύανος χρωματισμός που προκαλείται από μύκητες στο σομφόξυλο του πεύκου, χωρίς να αλλοιώνει αισθητά τις μηχανικές ιδιότητες. Προσδίδει ένα κυανόμαυρο χρώμα που μειώνει την αξία του ξύλου από αισθητικής πλευράς. Το κυανωμένο ξύλο απορροφάει ευκολότερα την υγρασία και δεν χρωματίζεται εύκολα. Η κυάνωση διακρίνεται σε: -ελαφράαπαλός χρωματισμός χωρίς να καλύπτεται η δομή του ξύλου-έντονηβαθύς χρωματισμός που καλύπτει τη δομή του ξύλου.-επιφανειακήόταν το βάθος της δεν υπερβαίνει τα 2 mm-βαθειάόταν το βάθος της υπερβαίνει τα 2 mm. 2 / 12Mούχλιασμα Έγχρωμοι επιφανειακοί λεκέδες, υποκύανου χρώματος, που προκαλούνται από κατώτερους μύκητες, χωρίς όμως να προκαλείται αλλοίωση του χρώματος σε βάθος και μεταβολή της δομής του ξύλου.Εξαφάνιση πλήρης του σομφόξυλου από τερμίτες Καταστρέφεται πλήρως το εσωτερικό του ξύλου, εκτός από ένα λεπτό εξωτερικό περίβλημα, από το οποίο, εάν σπάσει, ξεχύνεται μία τραχειά σκόνη.2. Βιολογικοί παράγοντες που προσβάλλουν τα ξύλα 2.1 Μύκητες (σχετ. ΕΛΟΤ ΕΝ 335-1 και βιβλίο Κ. Σιμόπουλου "Για να καταλάβεις το ξύλο") Μύκητες merulius domesticus basidiomycetes. Προκαλούν κυβοειδή και σπογγώδη σήψη. Αφαιρούν από το ξύλο μεγάλες ποσότητες νερού, δημιουργούν αφυδάτωση (ανθρακοποιούν το ξύλο), προκαλούν σκάσιμο σε κανονικά και μη παραλληλόγραμμα, και προσδίδουν χρώμα σταχτοκίτρινο. (βλπ. φωτ. 1).Μύκητες που προκαλούν μαλακή σήψη Προκαλούν επιφανειακή αλλοίωση της συνοχής του ξύλου που δύναται να προχωρήσει και σε βάθος. Η σήψη είναι σημαντική όταν το ξύλο έρχεται σε επαφή με υγρό έδαφος.Μύκητες κυάνωσης του ξύλου Προκαλούν μόνιμο χρωματισμό του ξύλου, από μπλε προς το μαύρο, μεταβλητής πυκνότητας και μεταβλητού βάθους, κυρίως στο σομφόξυλο ορισμένων ξύλων. Δεν προκαλούν σημαντική αλλαγή στις μηχανικές ιδιότητες του ξύλου, αυξάνεται όμως η διαπερατότητά του και δεν χρωματίζεται εύκολα. Η εμφάνιση της κυάνωσης γίνεται μετά την υλοτόμηση, εάν δεν ξηρανθεί κανονικά η ξυλεία.Μύκητες μούχλας. Εμφανίζονται στην επιφάνεια του υγρού ξύλου και μοιάζουν με βαμβάκι πάχους 2 - 3 mm, το οποίο με τον καιρό γίνεται γκριζωπό. Αναπτύσσονται σε ξύλα με επιφανειακή υγρασία μεγαλύτερη του 20 %, δηλ. όταν είναι υψηλή η σχετική υγρασία του χώρου και υπάρχουν συμπυκνώσεις. Δεν προκαλούν σημαντικές αλλαγές στις μηχανικές ιδιότητες του ξύλου. Οι μύκητες μούχλας δεν αφορούν μόνο τα ξύλα. Παρουσιάζονται σε οποιοδήποτε υλικό με αυξημένη επιφανειακή υγρασία και θερμοκρασία. Γενικά για τους μύκητες Πρόκειται για φυτικά παράσιτα, τα οποία, εκτός από την υγρασία, έχουν ανάγκη οργανικών ουσιών, ενώ τα σπόριά τους κυκλοφορούν κατά εκατομμύρια στον αέρα. Οι προϋποθέσεις ανάπτυξής τους είναι να υπάρχει οξυγόνο (είναι αερόβιοι), ποσοστό υγρασίας του ξύλου μεγαλύτερο του 20 % και θερμοκρασία περιβάλλοντος μεγαλύτερη των 20 °C Στα ξύλα που έχουν προσβληθεί από μύκητες, εγκαθίστανται ευκολότερα τα ξυλοφάγα έντομα.2.2 Ξυλοφάγα έντομα (σχετ. Πρότυπα ΕΛΟΤ ΕΝ 335-1, ΕΛΟΤ ΕΝ 335-2 και NF X 40-500) Σαράκι της ρητινώδους ξυλείας (helotrupes bajulus) Κολεόπτερο που συναντάται και σε υψόμετρο μέχρι 2000 m. Η δραστηριότητά του και η διάρκεια ζωής του εξαρτάται από τη θερμοκρασία περιβάλλοντος και από την υγρασία του ξύλου. Προσβάλλει σχεδόν όλα τα ρητινώδη ξύλα, εκτός από το εγκάρδιό τους. Προδίδεται από τον θόρυβο που κάνει όταν τρώει το ξύλο. (βλπ. φωτ. 5 έως 9)3 / 12Κολεόπτερο Ανόβιο (anobium punctatum) Έντομο που προσβάλλει κυρίως το σομφόξυλο, αλλά μπορεί όμως να φθάσει και το καρδιόξυλο. Συναντάται σε παραθαλάσσιες περιοχές με υψηλή υγρασία. (βλπ. φωτ. 14 έως 19)Κολεόπτερο λύκος (lyctus bruneus, lyctus linearis) Προσβάλλει τα πλατύφυλλα, όταν είναι ξερά, πάντοτε το σομφόξυλο, στο στάδιο αποθήκευσης και επεξεργασίας. (βλπ. φωτ .10 έως13)Ξυλομέλισσα ή Ιώδης ξυλοκόπος Το έντομο κατασκευάζει στοές διαμέτρου 1,0 cm, τις οποίες διαμερισματώνει για να σχηματίσει συνεχόμενες κυψέλες. Σε καθεμία από τις κυψέλες, το θηλυκό εναποθέτει αυγά, και τροφή για την κάμπια (μέλι, γύρη). Η σκόνη από τη διάνοιξη των στοών, δεν χρησιμοποιείται για τροφή, απλώς διώχνεται προς τα έξω.Τερμίτες οι φυγόφωτοι (reticulitemes lucifugus, reticulitemes santonensis) Λευκά ισόπτερα (λευκά μερμήγκια) που ζουν στο έδαφος σε αποικίες και αποφεύγουν το φώς. Η δομή της αποικίας είναι: εργάτες, στρατιώτες, βασίλισσα. Τροφή τους είναι όλα τα υλικά που περιέχουν κυτταρίνη. Η ύπαρξη τερμιτών σε μία κατοικία (εκτός αυτών που έχουν εγκατασταθεί πίσω από εντοιχισμένα ξύλα) υποδηλώνεται από τα κατά μήκος κορδόνια-στοές που σχηματίζονται με το σάλιο τους και από σκόνη ξύλου-σοβά. (βλπ. φωτ. 20 έως 27)Υμενόπτερα διατρητικά θαλάσσης (limnoria spp, Toledo spp) Ξυλοφάγα έντομα αλμυρού νερού που σκάβουν στοές και σήραγγες στα βυθισμένα στο νερό ξύλα (πασσάλους, στοιχεία ξύλινων καραβιών) για εναπόθεση των αυγών τους.3Κατηγορίες επικινδυνότητας ολόσωμης και συγκολλητής ξυλείας από βιολογικούς παράγοντες (σχετικά Πρότυπα ΕΝ 335-1, ΕΝ 335-2, ΕΝ 335-3, ΕΝ 351-1, ΕΝ 460, NFB 50-100-4; NFX 40 500, NFX 40-501)Κατηγορία 1η Ξύλινη κατασκευή με ποσοστό υγρασίας υγιούς ξυλείας, σε οποιοδήποτε σημείο αυτής, διαρκώς μικρότερο του 20% για όλη τη διάρκεια της ζωής της, δεν κινδυνεύει να προσβληθεί από μύκητες .Η προσβολή από ξυλοφάγα έντομα (κολεόπτερα) μπορεί να είναι ασήμαντη έως σημαντική. Κίνδυνος από τερμίτες υπάρχει, εφόσον έχει διαπιστωθεί η ύπαρξή τους, στο πέριξ της κατασκευής έδαφος και εφόσον δεν έχουν προβλεφθεί οι κατάλληλες διατάξεις προστασίας του κτιρίου από αυτούς .(χημικές ενέσεις στο έδαφος, στεγανωτικές στρώσεις επί του εδάφους όπου θα τοποθετηθεί η κατασκευή).Κατηγορία 2η Ξύλινη κατασκευή, στο περιβάλλον της οποίας το ποσοστό υγρασίας της υγιούς ξυλείας υπερβαίνει σποραδικά το 20%, στο σύνολό της ή σε ορισμένα τμήματά της, κινδυνεύει να προσβληθεί από τους μερούλιους μύκητες (βλπ. 2.1 του παρόντος ). Στην διακοσμητικού χαρακτήρα ξυλεία, μπορεί να προκληθεί αλλοίωση της όψης λόγω ανάπτυξης επιφανειακής μούχλας και μυκήτων κυάνωσης. Οι κίνδυνοι προσβολής από ξυλοφάγα έντομα είναι οι ίδιοι με την 1η Κατηγορία.4 / 12Κατηγορία 3η Ξύλινη κατασκευή, στο περιβάλλον της οποίας το ποσοστό υγρασίας της υγιούς ξυλείας είναι συχνά μεγαλύτερο του 20%, θα προσβληθεί από τους μερούλιους μύκητες. Κατά τα λοιπά ισχύουν τα αναφερόμενα στη 2η Κατηγορία.Κατηγορία 4η Ξύλινη κατασκευή, στο περιβάλλον της οποίας το ποσοστό υγρασίας της υγιούς ξυλείας είναι συνεχώς μεγαλύτερο του 20%, θα υφίσταται πάντοτε την προσβολή των μερουλίων μυκήτων και των τερμιτών, όπως αναφέρεται στην 1η Κατηγορία.Κατηγορία 5η Αναφέρεται στις ξύλινες κατασκευές που βρίσκονται υπό την επίδραση της θάλασσας, κυρίως σε θερμά κλίματα, και το ποσοστό υγρασίας των ξύλων συνεχώς μεγαλύτερο του 20%. Προσβάλλονται από θαλάσσιους διατρητικούς οργανισμούς. Τα τμήματα της ξύλινης κατασκευής πάνω από το νερό μπορεί να προσβληθούν από ξυλοφάγα έντομα.4Διευκρινήσεις ως προς τις κατηγορίες επικινδυνότητας της ολόσωμης και συγκολλητής ξυλείας. 1. Όταν δεν είναι δυνατόν να προβλεφθεί, με επαρκή ασφάλεια, η κατηγορία της επικινδυνότητας μίας κατασκευής, ή όταν διαφορετικά μέρη της κατασκευής θεωρούνται ότι ανήκουν σε άλλες κατηγορίες επικινδυνότητας, τότε το σύνολο της κατασκευής κατατάσσεται στην πιο δυσμενή (ανώτερη) κατηγορία, 2. Όταν τα στοιχεία της κατασκευής δεν είναι σε επαφή με το έδαφος, δύναται όμως να συγκεντρώνεται σε αυτά νερό λόγω εσφαλμένων κατασκευαστικών διατάξεων, τότε θα πρέπει να θεωρηθεί η κατασκευή ότι βρίσκεται σε επαφή με το έδαφος ή με γλυκό νερό. Ο κίνδυνος αυτός μπορεί να είναι ασήμαντος ή πολύ σοβαρός.3. Στις Κατηγορίες 4 και 5 έχει γίνει αποδεκτό ότι ορισμένα στοιχεία της κατασκευής δύνανται να μην είναι τελείως σε επαφή με το έδαφος ή το νερό. Τα στοιχεία που είναι εκτός, μπορούν να προσβληθούν από οργανισμούς, οι οποίοι κανονικά δεν προβλέπονται.4. Όταν ένα στοιχείο ολοκληρωμένης και σε χρήση ξύλινης κατασκευής είναι απροσπέλαστο, ή όταν οι συνέπειες μιας αστοχίας του είναι σοβαρές, θα πρέπει τότε να χρησιμοποιείται ξυλεία μεγαλύτερης αντοχής σε προσβολές ή προστατευτική χημική προστασία, υψηλότερης αποτελεσματικότητας εκείνης που προβλέπεται στην κατηγορία της επικινδυνότητας. Πάντοτε πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι υπάρχει διαφοροποίηση στην δυνατότητα προστατευτικού εμποτισμού μεταξύ σομφόξυλου και εγκάρδιου ξύλου. (βλπ και Πίνακα 2) 5. Όταν υπάρχει κίνδυνος απόπλυσης των προστατευτικών χημικών προϊόντων, θα πρέπει να προστατεύονται τα εμποτισμένα ξύλινα στοιχεία μετά την επεξεργασία τους και προτού τοποθετηθούν στο έργο. Αυτό αφορά κυρίως τις κατηγορίες επικινδυνότητας 1 και 2, και στις περιπτώσεις αυτές πρέπει να προστατεύεται η εμποτισμένη επιφάνεια με πρόσθετο υλικό, που να αντέχει στην απόπλυση, ή να χρησιμοποιείται εξ αρχής άλλο προϊόν. 6. Η αποτελεσματικότητα της χημικής προστατευτικής επεξεργασίας των στοιχείων μιας κατασκευής από τους βιολογικούς παράγοντες εξαρτάται:• από την κατάλληλη επιλογή του υλικού εμποτισμού και σφράγισης, από την μεταξύ τους συμβατότητα, όπως και από το ποσοστό υγρασίας των στοιχείων, κατά τη φάση εφαρμογής τους • από την πρόσθετη προστασία των πλαϊνών ακραίων επιφανειών (σόκορων) όλων των ξύλινων στοιχείων, που είναι προσπελάσιμες από τους βιολογικούς παράγοντες, όπως π.χ. επικόλληση αυτοκόλλητων ασφαλτικών μεμβρανών με μεταλλική επένδυση • από τις δυνατότητες αερισμού της ξύλινης κατασκευής.5 / 12• από τον τρόπο χειρισμού των ξύλινων στοιχείων κατά την φάσης συναρμολόγησης, ώστε να αποφευχθούν επικίνδυνοι τραυματισμοί τους • από την διασφάλιση ότι δεν έχουν παραμείνει σημεία της κατασκευής από όπου μπορεί να περάσει νερό, ιδίως όταν υπάρχει περίπτωση να παραμείνει στις διεπιφάνειες μεταξύ των στοιχείων. • από τον χρόνο εφαρμογής της προστατευτικής προστασίας, δηλαδή εάν εφαρμοσθεί πριν από την μορφοποίηση του φορέα σε κάθε στοιχείο του χωριστά, ή μετά την συναρμολόγηση του φορέα, όπου τότε θα παραμείνουν απροστάτευτες ορισμένες επιφάνειες, κυρίως τα σόκορα των διατομών Παρατήρηση: Η απλή αναφορά στην λήψη προστατευτικών μέτρων, που συνήθως απαντάται στις Τεχνικές Συγγραφές των έργων, δεν έχει νόημα, εάν συγχρόνως δεν προσδιορίζονται: • το είδος και οι ιδιότητες του υλικού, το είδος του διαλύτη και η τοξικότητά του, όπως και ο χρόνος διατήρησής της • ο τρόπος εφαρμογής, η απορροφηθείσα ποσότητα ανά μονάδα επιφάνειας, ή ανά μονάδα όγκου, ανάλογα με το εάν πρόκειται για επιφανειακή εφαρμογή, ή για εμποτισμό σε βάθος • η συμβατότητα με τις χρησιμοποιούμενες κόλλες συνδεσμολογίας, και κυρίως για τις κόλλες μορφοποίησης φορέων συγκολλητής ξυλείαςΠΙΝΑΚΑΣ 1Κατηγορία ΕπικινδυνότηταςΠιθανότητες προσβολής ολόσωμης ξυλείας από βιολογικούς παράγοντες ανά Κατηγορία Επικινδυνότητας, σύμφωνα με το Πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 335-2Ποσοστό υγρασίας ξύλου1Τερμίτες (2)Διατρητικά Αλμυρού Νερού (3)Συνεχώς >20 %5Κολεόπτερα (1)Συχνά>20%4Μύκητες Κυάνωσης ξύλουΥπερβαίνει Τυχαία 20%3Μύκητες που καταστρέφουν το ξύλοΔιαρκώς <20 %2Πιθανότητα προσβολής από βιολογικούς παράγοντες ( 4 )Συνεχώς >20 %Υπόμνημα : (1)τα κολεόπτερα είναι πανταχού παρόντα, αλλά ο κίνδυνος προσβολής μπορεί να είναι ανύπαρκτος, ή πολύ σημαντικός(2)υπάρχει κίνδυνος προσβολής, εφόσον έχει διαπιστωθεί ύπαρξη τερμιτών στο έδαφος τοποθέτησης της κατασκευής και στη γύρω περιοχή της, και εφόσον δεν έχουν προβλεφθεί οι κατάλληλες διατάξεις αντιτερμιτικής προστασίας της κατασκευής(3)όταν υπάρχει επίδραση της θάλασσας σε θερμά κλίματα.(4)η ξυλεία νοείται χωρίς επιφανειακή προστασία έναντι βιολογικών παραγόντων, ή προστασία με εμποτισμό σε βάθος δεν υπάρχει κίνδυνος . υπάρχει κίνδυνος . υπάρχει κίνδυνος από τερμίτες.6 / 12ΠΙΝΑΚΑΣ 2Συμπεριφορά ρητινώδους ξυλείας σε βιολογικούς παράγοντες και δυνατότητες προστατευτικών εμποτισμών σύμφωνα με το Γαλλικό Πρότυπο AFNOR NF X 40-500Ρητινώδης ξυλείαΞυλομύκητεςΑΒΤερμίτεςΑνόβιαΛύκτος LYCTUSVRILLETEΑΒΑΒΑΥλότρυπος CAPRICONEΒΑΑΒPINUS SYLVESTRIS*****PINUS NIGRA (μαύρη πεύκη)************MELEZE-LARIX DECIDUA λάρτζινη πεύκη******Πεύκη OREGON Ελάτη DOUGLA*******EPICEA-PICES EXELSA λευκή ελάτη του βορράΒΔυνατότητες ΕμποτισμούΥπόμνημα: (Α )Σομφόξυλο.(Β )Εγκάρδιο ξύλο.( )Δεν αντέχει χωρίς χημική προστασία.( )Αντέχει μέτρια.(*)Ο εμποτισμός είναι εύκολος ,(**)Εμποτίζεται μέτρια .(***)Εμποτίζεται λίγο(****) Δεν εμποτίζεται( )Αντέχει πολύ.Σημείωση αναφορικά με το εγκάρδιο ξύλο και το σομφόξυλο Εντεριώνη ξύλου Στον άξονα του κορμού, υπάρχει μικρός πυρήνας, γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται οι αυξητικοί κύκλοι. Η εντεριώνη, που ονομάζεται και ψυχή, ποικίλει ως προς το μέγεθος το σχήμα τη δομή το χρώμα, ανάλογα του είδους του ξύλου. Στα ρητινώδη είναι ομοιόμορφη, μικρή, κυκλική με χρώμα σκοτεινότερο του υπόλοιπου ξύλου Εγκάρδιο ή καρδιόξυλο Είναι το τμήμα του ξύλου που αναπτύσσεται γύρω από την εντεριώνη και διαθέτει μόνο νεκρά κύτταρα Σομφόξυλο Πρόκειται για το τμήμα του κορμού που αναπτύσσεται γύρω από το εγκάρδιο, έχει ανοικτότερο χρώμα από αυτό, τα δε κύτταρά του είναι ζωντανά. Στα ρητινώδη δεν είναι πάντοτε ευδιάκριτο το σομφόξυλο από το καρδιόξυλο7 / 12Βιολογικοί εχθροί του ξύλου Σήψη ξύλου από διάφορα είδη μυκήτωνΦωτ. 1: Μερούλιος μύκητας (Merulius Lacrymens Person)Φωτ. 2: Ινώδης σήψη ξύλου από τους μύκητες Phellinus Megaloporus Person σε δοκούς από δρυ που έχουν υγρανθείΦωτ. 3: Σπογγώδης σήψη ξύλου από τους μύκητες Lentinus και Lenzites σε στοιχεία που είναι σε επαφή με το έδαφος ή στις κάσσες εξωτερικών κουφωμάτων σε επαφή με υγρά οικοδομικά στοιχείαΦωτ. 4: Κυβική σήψη (ανθρακοποίηση ξύλου) από τον μύκητα Merulius Lacrymens Person ή από τον μύκητα υπογείων αποθηκών Coniophera Cerebella Person, που προσβάλλουν κατά προτίμηση τα ρητινώδη ξύλα8 / 12Κολεόπτερο υλότρυπος (helotrupes bajulus, Linnaeus), το σαράκι των σπιτιών Ο υλότρυπος προσβάλλει τα ρητινώδη ξύλα, κυρίως αυτά που έχουν διαμορφώσει καρδιόξυλο, όπως η ελάτη και η ερυθροελάτη (epicea). Στα ρητινώδη ξύλα που διαθέτουν καρδιόξυλο προσβάλλεται το σομφόξυλο (π.χ. διάφορα είδη πεύκης)Φωτ. 5: Τέλειο έντομοΦωτ. 6: Τέλειο έντομοΦωτ. 7: ΚάμπιαΦωτ. 8: Αποσαθρωμένο ξύλοΦωτ. 9: Αποκάλυψη "γαλαριών" που έχουν διανοίξει κάμπιες υλοτρύπου9 / 12Κολεόπτερο λύκτος (παρκετοέντομο): ιθαγενής λύκτος (Lyctus Linearis Goeze), λύκτος τροπικής προέλευσης (Lyctus Brunneus Stephens)Φωτ. 10: Τέλειο έντομοΦωτ. 11: Τέλειο έντομοΦωτ. 12: Οπές που ανοίγονται από τα τέλεια Φωτ. 13: Κάμπια έντομα για να βγούν στον αέρα Ο λύκτος προσβάλλει τα πλατύφυλλα (δρυ, καστανιά, καραγάτσι) και τα τροπικά (ιρόκο, οκουμέ, μεραντί, κάτια) που διαθέτουν μεγάλους πόρους και είναι πλούσια σε άμυλο. Το άμυλο απαντά κυρίως στο σομφόξυλο, ενώ στο καρδιόξυλο είναι ελάχιστο.Κολεόπτερο Ανόβιο (anobium punctatum)Φωτ. 13: Τέλεια έντομαΦώτ. 14: Οπές και στοές από την δράση ανοβίων10 / 12Φώτ. 15: Τέλειο έντομοΦώτ. 16: Οπές και στοές από την δράση ανοβίωνΦωτ. 17: Άκρο στυλεού που έχει διαβρωθεί από ανόβια, με πρόσφατο ξυλάλευροΦωτ. 18: Εικόνα πρόσφατης θραύσης στυλεού που έχει διαβρωθεί από ανόβιαΤερμίτες (Kalotermes Flavicolis Fabricius, Reticulitermes Lucifugus, Reticulitermes Santonensis)βασίλισσα βασιλιάς στρατιώτης εργάτης νύμφη Οι αποικίες των τερμιτών εντός του εδάφους αποτελούνται από την βασίλισσα και τον βασιλιά, τους στρατιώτες (περίπου 10% του πληθυσμού, που δεν συμμετέχουν στην αναπαραγωγή), τους εργάτες (περίπου 80% του πληθυσμού, που εξασφαλίζουν τροφή για όλα τα μέλη της αποικίας), τις νύμφες (με υποτυπώδη φτερά, περισσότερο ή λιγότερο ανεπτυγμένα) και τα μονόφυλα πτερωτά αρσενικά και θηλυκά (εμφανίζονται κατά το εφήμερο στάδιο της αναπαραγωγής).11 / 12Φωτ. 20: ΕργάτηςΦωτ. 21: Εργάτης Φωτ. 22: Φτερωτό έντομο στρατιώτης αναπαραγωγής Οι τερμίτες προσβάλλουν και τα ρητινώδη και τα πλατύφυλλα. Ορισμένα είδη τροπικής ξυλείας, όπως τα ντουσιέ, ιρόκο, αζουμπέ, γιαντούκ, μπιλίμπα και τικ είναι ανθεκτικά στην δράση των τερμιτώνΠαραδείγματα δράσεως τερμιτών Οι τερμίτες μπορούν να προκαλέσουν πλήρη αποσάθρωση των ξυλίμων στοιχείων, με διατήρηση όμως της επιφανείας τους ανέπαφης.Φωτ, 23: Αρχή αποσάθρωσης σανίδας σε επαφή με το έδαφοςΦωτ. 24: Αποσάθρωση τροπικού ξύλου που δεν αντέχει στους τερμίτεςΦωτ. 25: Αρχή αποσάθρωσηςΦωτ. 26: Πλήρης αποσάθρωση ξύλουΦωτ. 27: Πλήρης αποσάθρωση ξύλουΦωτ. 28: Κορδόνια-τούνελ προσπέλασης τερμιτών12 / 12