∆ιάστρωση - Συµπύκνωση - Συντήρηση Σκυροδέµατος Θ. Γ. Βουδικλάρης Πολιτικός ΜηχανικόςΣτην ιστοσελίδα www.e-archimedes.gr είχα αναρτήσει από τον Μάιο του 2012 ένα προσχέδιο για τα Κεφάλαια "∆ιάστρωση - Συµπύκνωση - Συντήρηση" που είχα διαµορφώσει για την τότε Επιτροπή συντάξεως του ΚΤΣ, το 2007. Παρότρυνα τα µέλη της Επιτροπής σύνταξης του Νέου ΚΤΣ να λάβουν γνώση, ώστε να υπάρξει µια ανταλλαγή απόψεων για το αντικείµενο, το οποίον µας απασχολεί και σήµερα. Οµως η αποτυχία µου ήταν πλήρης ... ∆εν θέλησαν να λάβουν γνώση της προσπάθειας ούτε τα µέλη της Οµάδας Εργασίας που έχει αναλάβει να εισηγηθεί το θέµα. Στην παρουσίαση του ανηρτηµένου κειµένου είχα αναγνωρίσει ότι αυτό παρουσίαζε µία "ηλικία - υστέρηση" απόψεων µιας πενταετίας, την οποία ήλπιζα να καλύψουµε δια της συνεργασίας, στην Οµάδα Εργασίας στην οποία µετείχα. Επειδή δεν βλέπω διάθεση συνεργασίας, προχώρησα µόνος µου στην αναµόρφωση του κειµένου αυτού, λαµβάνοντας υπ' όψη τις εν τω µεταξύ εξελίξεις των Προτύπων και τις διαµορφωµένες σήµερα προσωπικές αντιλήψεις. Ελπίζω ότι θα φανεί χρήσιµο στη συζήτηση και τους προβληµατισµούς της Επιτροπής.IΆρθρο 8 : ∆ιάστρωση σκυροδέµατος Το ∆ελτίο Παραγγελίας θα συντάσσεται από τον µελετητή, θα περιλαµβάνεται στον ξυλότυπο που θα εφαρµοσθεί, σε µέγεθος σελίδας Α4, και θα αποστέλλεται από τον παραγγέλοντα στην Μονάδα παραγωγής, µε τηλεοµοιοτυπία (fax). Η ηµεροµηνία και η ώρα ενάρξεως της παραδόσεως θα ορίζεται από τον παραγγέλλοντα, ο οποίος θα διαπραγµατεύεται και τα οικονοµικά στοιχεία της παραγγελίας. Για το σκυρόδεµα µε σύνθεση προσδιορισµένη από τον παραγγέλοντα είναι σκόπιµο, ο παραγγέλων, αν δεν χορηγεί ο ίδιος τα υλικά, να δηλώνει ότι έχει γνώση των υλικών που θα χρησιµοποιήσει ο παραγωγός για την εκτέλεση της παραγγελίας του.8.1Η εντολή του χρήστη προς τον παραγωγό για την παραγωγή µιας ποσότητας σκυροδέµατος, θα διατυπώνεται µε ∆ελτίο Παραγγελίας. Στο ∆ελτίο Παραγγελίας θα ορίζεται σαφώς αν ο χρήστης επιθυµεί σκυρόδεµα µε συγκεκριµένες ιδιότητες (επιτελεστικότητα) ή επιθυµεί σκυρόδεµα µε σύνθεση προσδιορισµένη από τον ίδιο. Στη δεύτερη περίπτωση, ο παραγγέλων θα γνωρίζει τα υλικά (αδρανή, τσιµέντο κλπ.) που θα χρησιµοποιήσει το εργοστάσιο ή θα τα προµηθεύσει ο ίδιος, και η ευθύνη του παραγωγού θα περιορίζεται µόνο στην τήρηση των επιθυµητών αναλογιών.Στα ∆ηµόσια Έργα οι απαιτήσεις περιλαµβάνονται στις Προδιαγραφές και τα λοιπά συµβατικά τεύχη.8.2Στην περίπτωση που ο παραγγέλων ζητεί συγκεκριµένες ιδιότητες σκυροδέµατος, πρέπει να δηλώσει στον παραγωγό, απαραιτήτως, τις απαιτούµενες ιδιότητες, ήτοι τα εξής στοιχεία:Υπόδειγµα του ∆ελτίου Παραγγελίας και του ∆ελτίου Αποστολής, για τις συνήθεις περιπτώσεις ιδιωτικού έργου, παρατίθεται στο Παράρτηµα, υποχρεωτικό για όλες τις Εταιρείες και Μονάδες παραγωγής. Είναι ενδεχόµενο, σε εξειδικευµένες περιπτώσεις, να απαιτείται συµπλήρωση ή επέκταση του παρατιθεµένου Υποδείγµατος. Οι απαιτήσεις υλικών και ιδιοτήτων του παραγγελλοµένου σκυροδέµατος επηρεάζουν την τιµή του.• • • • • • •κατηγορία αντοχής σκυροδέµατος κατηγορία περιβαλλοντικών συνθηκών διάµετρο µέγιστου κόκκου αδρανών µορφή των δοκιµίων ελέγχου εργασιµότητα ποσότητα κατά καλή προσέγγιση στοιχεία για την εκτίµηση του ρυθµού διαστρώσεως ενδεχόµενες ειδικές απαιτήσεις θέση, ηµεροµηνία και ώρα ενάρξεως της παραδόσεωςΕίναι δυνατόν, οι απαιτούµενες ιδιότητες, να δηλώνονται µια φορά για ολόκληρο το έργο ή ξεχωριστά ανά τµήµα του (π.χ. όροφο).• •Για την προσέγγιση του ρυθµού διαστρώσεως (και άρα του ρυθµού αποστολής της επιθυµητής ποσότητας σκυροδέµατος), µε συνεργασία παραγωγού και παραγγέλοντος, είναι αναγκαίο να είναι γνωστά:Απαίτηση που δεν προσδιορίζεται κατά τα ως άνω θα καλύπτεται από τον παραγωγό κατά τα συνήθη. Η ευθύνη για το παραγόµενο προϊόν και για την ικανοποίηση των απαιτήσεων, ανήκει στον παραγωγό. Ο ρυθµός διαστρώσεως θα διορθώνεται, όταν απαιτείται, µε συνεργασία του χρήστη και του παραγωγού.• Το είδος και η µορφή των προς διάστρωση στοιχείων (γενική κοιτόστρωση, τοιχία, ζαρντινιέρες, λεπτά στοιχεία, κεκλιµένες ή καµπύλες επιφάνειες κλπ.) • Η πυκνότητα οπλισµών, προσεγγιστικά, σε χαρακτηριστικές θέσεις • Ο αριθµός των δονητών που θα λειτουργούν συγχρόνως • Ενδεχοµένως άλλες χρήσιµες πληροφορίες Ο ρυθµός εξαρτάται και από την εργασιµότητα του µίγµατος. Μεγαλύτερη εργασιµότητα επιταχύνει τον ρυθµό διαστρώσεως. Κατά τη διάρκεια σκυροδετήσεως ο παραγωγός ενηµερώνεται για τον ρυθµό διαστρώσεως από τον οδηγό του αυτοκινήτου ή τον χειριστή της αντλίας. Οι ενδεχόµενες ειδικές απαιτήσεις περιγράφονται στο άρθρο. ....... του παρόντος Κανονισµού. Η θέση διάστρωσης κάθε φορτίου θα αναγράφεται επί τόπου στο αντίστοιχο ∆ελτίο Αποστολής (πέδιλα S1, S2, S3 ή πλάκες Π4, Π5, Π6 κλπ.) ή θα σηµειώνεται σε σκαρίφηµα κατόψεως, µεγέθους Α4 , που θα υπάρχει στο σχέδιο του εφαρµοζοµένου ξυλοτύπου και θα αποκόπτεται και θα συνοδεύει το ∆ελτίο Αποστολής.8.3Το σκυρόδεµα θα διαστρώνεται το ταχύτερο δυνατόν, µετά την εισαγωγή του νερού στο µίγµα. Η µεταφορά του θα συνοδεύεται από ∆ελτίο Παραγωγής (για εργοταξιακό) ή ∆ελτίο Αποστολής (εργοστασιακό σκυρόδεµα), στο οποίο θα αναγράφονται όλα τα στοιχεία ταυτότητας και ιχνηλασιµότητάς του (ηµεροµηνία και χρόνος φόρτωσης, προορισµός και στοιχείο διάστρωσης, σύνθεση, κατηγορία αντοχής, κάθιση, πρόσθετα, θερµοκρασία σκυροδέµατος κλπ.) και θα δηλώνεται η ικανοποίηση των απαιτήσεων της παραγγελίας.II Τα συνιστώµενα µέτρα για διάστρωση σκυροδέµατος σε χαµηλές ή υψηλές θερµοκρασίες και λοιπές δυσµενείς συνθήκες περιγράφονται στο Παράρτηµα …Τα αναγραφόµενα στοιχεία στο ∆ελτίο Αποστολής θα ελέγχονται κατά την παράδοσή του και πρέπει να συµφωνούν και να ικανοποιούν πλήρως τις απαιτήσεις της Παραγγελίας του χρήστη.Είναι σκόπιµο, για θερµοκρασίες περιβάλλοντος µικρότερες από 7 ° ή µεγαλύτερες από 25 ° να C C, αναγράφεται στο ∆ελτίο Αποστολής η θερµοκρασία σκυροδέµατος κατά τη φόρτωση.Ο παραγωγός υποχρεούται να γνωστοποιεί στον παραγγέλλοντα, για την κάθε κατηγορία παραδιδοµένου σκυροδέµατος, τη µελέτη συνθέσεως, την ηµεροµηνία συντάξεως και τον συντάκτη της, εφ' όσον του ζητηθεί.Το δικαίωµα του χρήστη για την διενέργεια ελέγχων είναι αυτονόητο. Η γνωστοποίηση του συντάκτη (το εργαστήριο) της µελέτης συνθέσεως δίνει το δικαίωµα στον χρήστη να διαπιστώσει την σύννοµη σύνταξη και υπογραφή της, και την αξιοπιστία της. 8.4∆εν θα γίνεται έναρξη διαστρώσεως υπό βροχήν ή εν αναµονή βροχής ή δυσµενών καιρικών συνθηκών {ακραίες θερµοκρασίες, ισχυροί άνεµοι κλπ.), αν δεν έχει εξασφαλιστεί η κατάλληλη αντιµετώπιση αυτών των συνθηκών και η δυνατότητα ολοκλήρωσης της διαστρώσεως σε αυτοτελές τµήµα έργου ή µέχρι προγραµµατισµένης θέσεως διακοπής. Θα έχει επίσης εξασφαλιστεί η άµεση έναρξη της συντηρήσεως µετά την ολοκλήρωση της διαστρώσεως.Στοιχειώδης, τουλάχιστον, προετοιµασία πρέπει να υπάρχει ακόµα και για την περίπτωση αιφνίδιας, µη προβλεπόµενης διακοπής - Παράρτηµα.8.5Η διάστρωση θα ενεργείται επί τη βάσει Προγράµµατος Σκυροδετήσεως, που θα λαµβάνει υπ' όψη τις θέσεις των αρµών διακοπής εργασίας και των αρµών διαστολής. Σε όλες τις περιπτώσεις θα έχει προετοιµαστεί η συνέχιση της σκυροδετήσεως (αναµονές κλπ.). Στην περίπτωση στεγανού αρµού, πρέπει να έχει ολοκληρωθεί η απαραίτητη προεργασία τοποθετήσεως των στεγανωτικών ταινιών ή ενσωµατώσεως άλλων κατασκευαστικών στοιχείων κλπ.Η εκφόρτωση σε σωρούς δεν θα γίνεται κοντά στα όρια και το τοπικό φορτίο δεν θα ξεπερνάει την φέρουσα ικανότητα του ξυλοτύπου.8.6Η εκφόρτωση πρέπει να γίνεται όσο το δυνατόν πλησιέστερα στη θέση της τελικής διαστρώσεως, ώστε να αποφεύγεται η µετακίνηση του σκυροδέµατος επί του ξυλοτύπου. Απαγορεύεται η µετακίνηση µε τον δονητή. Επιτρέπεται µόνο η τακτοποίηση µε φτυάρια ή µε τσουγκράνες ή παρεµφερή µέσα.8.7Αν η εκφόρτωση δεν είναι δυνατόν να γίνει στη θέση διαστρώσεως, θα χρησιµοποιούνται για την ενδιάµεση µεταφορά αντλίες, κεκλιµένα επίπεδα, κάδοι, µεταφορικές ταινίες ή άλλα κατάλληλα µέσα που δεν προκαλούν απόµιξη του µίγµατος.Πριν από την έναρξη διαστρώσεως θα έχουν γίνει από τον επιβλέποντα και τον κατασκευαστή οι προαπαιτούµενοι έλεγχοι, µεταξύ των οποίων ο έλεγχος ετοιµότητας και επάρκειας για την έναρξη της συµπυκνώσεως και της συντηρήσεως αµέσως µετά τη διάστρωση, και για την αντιµετώπιση ενδεχοµένων δυσµενών συνθηκών (ανέµου, βροχής, παγωνιάς, αιφνίδιας διακοπής κλπ.) Περισσότερες πληροφορίες για τους ενδεδειγµένους ελέγχους περιλαµβάνονται στο Παράρτηµα … Η θέση διακοπής σκυροδετήσεως θα επιλέγεται σε περιοχή µειωµένης καταπονήσεως, συνήθως σε θέση µηδενισµού τεµνουσών δυνάµεων. Η προετοιµασία για τη συνέχιση της εργασίας περιλαµβάνει την επεξεργασία της επιφανείας του ήδη διαστρωθέντος σκυροδέµατος και την τοποθέτηση του οπλισµού συρραφής στον αρµό διακοπής. Είναι ενδεχόµενη η ανάγκη επάλειψης της επιφάνειας υποδοχής µε κατάλληλη κόλλα. Λεπτοµέρειες στο Παράρτηµα … Αριάνι ;III 8.8Οι σηµερινές δυνατότητες χρήσεως προσθέτων επιτρέπουν την διατήρηση του σκυροδέµατος νωπού για επαρκές χρονικό διάστηµα, ικανό να καλύψει την ενδεχόµενη διακοπή σκυροδετήσεως (λόγω βλάβης αντλίας ή καθυστερήσεως αυτοκινήτου µεταφοράς κλπ.) χωρίς τη δηµιουργία «ψυχρού αρµού» µεταξύ των δύο στρώσεων (π.χ. σταρώµατος και υπολοίπου πάχους ή γενικώς πρώτης και δευτέρας στρώσεως).Η εκφόρτωση θα γίνεται στην επιφάνεια διαστρώσεως µε πτώση από το µικρότερο δυνατό ύψος. Απαγορεύεται η ελεύθερη πτώση του σκυροδέµατος από ύψος µεγαλύτερο των 2,5 m. Σ' αυτή την περίπτωση πρέπει να χρησιµοποιούνται κατάλληλοι σωλήνες που θα κατεβάζουν το σκυρόδεµα µέχρι τη θέση διαστρώσεως ή θα ανοίγονται «παράθυρα» στον ξυλότυπο σε ενδιάµεσα ύψη. Συνιστάται, κατά την σκυροδέτηση κατακόρυφων στοιχείων, η χρήση σωλήνων, µε τους οποίους θα µεταφέρεται το σκυρόδεµα µέχρι τη θέση αποθέσεως, ώστε να αποφεύγεται, κατά την διαδροµή πτώσεως, η δηµιουργία επί των ράβδων του οπλισµού, στρώσεως τσιµεντοπολτού που µειώνει την πρόσφυση.8.9Το ενδεικνυόµενο πάχος στρώσεως κατά τη διάστρωση είναι περί τα 30cm και, πάντως, δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 50cm, Η επόµενη στρώση θα τοποθετείται όσο το σκυρόδεµα της πρώτης είναι ακόµα πλαστικό, ώστε να µπορεί να εξασφαλισθεί, µε τη συµπύκνωση, η δυνατότητα οµαλής συµπληρώσεως, σε ολόσωµη στρώση, του συνολικού πάχους της πλάκας ή του ύψους του στοιχείου, και η αποφυγή αρµού διακοπής.Για την σύνδεση των δύο στρώσεων πρέπει το στέλεχος του δονητή να εισέρχεται επαρκώς στην κάτω στρώση, µε το ίδιον βάρος του, χωρίς πίεση.Αν η πήξη της πρώτης στρώσεως έχει ολοκληρωθεί, πριν από τη συµπλήρωση του συνολικού πάχους, τότε η σύνδεση των στρώσεων θα γίνεται µε επιµεληµένη συµπύκνωση στην περιοχή της διεπιφάνειας των στρώσεων.Αν το Πρόγραµµα σκυροδετήσεως προβλέπει τη διάστρωση της δευτέρας στρώσεως µετά την πήξη της πρώτης, θα πρέπει να έχει προβλεφθεί ενσωµάτωση κατάλληλου οπλισµού στην πρώτη στρώση (π.χ. υπό µορφήν αναµονών) που θα βελτιώσει τη συνεργασία των δύο στρώσεων. Η υποχρέωση του παραγωγού για την τιµή της καθίσεως που ζητήθηκε µε την παραγγελία εξαντλείται (ολοκληρώνεται;) κατά τη στιγµή της παράδοσης του σκυροδέµατος στο έργο. Αν λόγω καθυστερήσεως στην έναρξη της διαστρώσεως (για την ολοκλήρωση του σιδερώµατος) ή παρελεύσεως του χρόνου ενεργείας του ρευστοποιητικού (περίπου ηµίωρο) ή λόγω διαστρώσεως λεπτών διατοµών ή για άλλο λόγο, απαιτηθεί βελτίωση της καθίσεως, αυτή θα γίνεται µε το ίδιο ρευστοποιητικό που χρησιµοποιήθηκε στη Μελέτη Συνθέσεως, µε δαπάνη του ιδιοκτήτη ή του κατασκευαστή, κατά τη συµφωνία τους.8.10 Το σκυρόδεµα θα παραδίδεται και θα διαστρώνεται στο έργο µε την κάθιση που ζητείται από τον χρήστη και προσδιορίζεται στα σχέδια και τις προδιαγραφές της µελέτης και της συµβάσεως ή του ∆ελτίου Παραγγελίας, µε ευθύνη του παραγωγού. Όταν οι ανάγκες του έργου το απαιτούν (λεπτές διατοµές, πυκνός οπλισµός κλπ.) ή λόγω παρόδου του χρόνου, ο Επιβλέπων µπορεί να µεταβάλλει την κάθιση, ρυθµίζοντάς την µε τη χρήση των ρευστοποιητικών που χρησιµοποιήθηκαν στη µελέτη συνθέσεως. Η προσθήκη ποσότητας νερού πέραν της οριζόµενης στη µελέτη συνθέσεως, απαγορεύεται σε κάθε περίπτωση.Συνήθως (και ευλόγως) ή ρύθµιση της καθίσεως γίνεται µε την προσθήκη (και πλήρη ανάµιξη) του ρευστοποιητικού επί τόπου του έργου.8.11∆εν επιτρέπεται η τροποποίηση της µελέτης συνθέσεως στο έργο ή η προσθήκη οποιουδήποτε προσθέτου που δεν έχει χρησιµοποιηθεί στη µελέτη συνθέσεως. Η κάθιση θα µετριέται σε δείγµα που θα λαµβάνεται µετά την αποφόρτιση του ενός τρίτου του φορτίου του αυτοκινήτου µεταφοράς, σύµφωνα µε τις διατάξεις του ΕΛΟΤ ΕΝ ….Η τιµή της καθίσεως θα προκύπτει ως µέσος όρος των µετρήσεων δύο δοκιµών που θα γίνονται σε ποσότητες σκυροδέµατος προερχόµενες από το ίδιο αρχικό δείγµα. Η τιµή αυτή δεν πρέπει να διαφέρει αισθητά (περισσότερο από 20%) από την κάθιση που ορίζει η µελέτη ή η παραγγελία του χρήστη. Αν η τιµή που µετρήθηκε διαφέρει αισθητά από την επιθυµητή, γίνονται ακόµη δύο δοκιµές σε νέο δείγµα και υπολογίζεται ο µέσος όρος των τεσσάρων µετρήσεων. Οι τέσσερις µετρήσεις πρέπει να γίνουν µέσα σε διάστηµα 15 min.IV Η υπόδειξη προέρχεται από τον ΚΤΣ-97. Είναι βέβαιο ότι το 1/3 του φορτίου που αποφορτώθηκε δεν µπορεί να επανέλθει στη βαρέλα αν ο έλεγχος δείξει ασυµφωνία µε την παραγγελία. Άρα η ενδεχόµενη ασυµφωνία τις εξής µόνο συνέπειες µπορεί να έχει: • την αποκατάσταση της κάθισης µε δαπάνη του παραγωγού, για το υπόλοιπο φορτίο • την επιβολή ποινής για την ασυνέπεια • την προειδοποίηση για την αποφυγή επανάληψης Το ουσιαστικό είναι να µπορεί να γίνει σωστά η δουλειά (και µε το πρώτο τρίτο και µε το υπόλοιπο) ∆εν αµφισβητώ ότι, ίσως, η θεωρητικώς σωστή µέτρηση της κάθισης γίνεται µετά την αφαίρεση το 1/3 της βαρέλας. Ποια η αξία όµως; Αµφισβητώ αν είναι δουλειά του ΚΤΣ να περιγράψει πώς γίνεται η µέτρηση της κάθισης και µάλιστα να επιβάλλει επαναλήψεις επιβεβαίωσης.. Σε κάθε περίπτωση, θα προστίθεται το ρευστοποιητικό που χρησιµοποιήθηκε στη Μελέτη Συνθέσεως.Αν πρόκειται για έτοιµο σκυρόδεµα του οποίου Εάν η αποφόρτωση καθυστέρησε, από υπαιτιότητα του αγοραστή, περισσότερο από µισή ώρα, ο παραγωγός δεν ευθύνεται για τη µειωµένη κάθιση. Στην περίπτωση αυτή η δαπάνη επιτεύξεως της επιθυµητής καθίσεως µε ρευστοποιητικά βαρύνει τον υπεύθυνο για την καθυστέρηση.8.12 Ο Επιβλέπων ή η Υπηρεσία µπορεί να δεχτεί ανάµιγµα ή φορτίο έτοιµου σκυροδέµατος µε κάθιση µικρότερη από εκείνη που απαιτείται από τη µελέτη ή την παραγγελία του χρήστη, αν αυτή αποκατασταθεί επί τόπου µε την προσθήκη ρευστοποιητικού, η υποχρέωση του οποίου βαρύνει τον παραγωγό.8.13 Ο Επιβλέπων ή η Υπηρεσία µπορεί να απαιτήσει την επί τόπου αύξηση της εργασιµότητας του φορτίου έτοιµου σκυροδέµατος, πέραν της τιµής της παραγγελίας (άρθρο 12.1.1.16). Η αύξηση της εργασιµότητας θα γίνεται µόνο µε ρευστοποιητικό, η δαπάνη του οποίου βαρύνει τον αγοραστή. 8.14 Αν στο µίγµα υπάρχει αερακτικό, το ποσοστό του περιεχοµένου αέρα πρέπει να βρίσκεται στην περιοχή που ορίζεται στον Πίνακα 12.8.4 µε προσέγγιση ±1%. Ο έλεγχος του ποσοστού αέρα θα γίνεται σύµφωνα µε τη Μέθοδο Ελέγχου ΣΚ-311 και µε την ίδια διαδικασία που γίνεται και ο έλεγχος της καθίσεως (άρθρο 8.10).Το πάχος επικαλύψεως των οπλισµών θα είναι το προβλεπόµενο από τη µελέτη και αναγραφόµενο στα σχέδια, σύµφωνα µε τις απαιτήσεις του ΕΚΩΣ, του Κανονισµού Πυροπροστασίας και των απαιτήσεων ανθεκτικότητας του ΕΝ 206-1.8.15 Αν πρόκειται να διαστρωθεί στο έδαφος ένα οπλισµένο δοµικό στοιχείο, µε οπλισµό στην κάτω επιφάνεια του (π.χ. µια πλάκα θεµελιώσεως), το έδαφος θα πρέπει να καλύπτεται µε µια στρώση σκυροδέµατος ισοπεδωτική - καθαριότητας, ελάχιστου πάχους τουλάχιστον 50 mm. 8.16 Θα εφαρµόζεται επικάλυψη των οπλισµών, σε κάθε θέση, σύµφωνα µε τα οριζόµενα στον ΕΚΩΣ, τον Κανονισµό Πυροπροστασίας και στο Κεφάλαιο ...... του παρόντος Κανονισµού, µε χρήση αποστατήρων, κατά τον οριζόµενο τρόπο στον Κανονισµό Τεχνολογίας Χαλύβων οπλισµού σκυροδέµατος.Άρθρο 9: Συµπύκνωση σκυροδέµατος 9.1 Η συµπύκνωση του σκυροδέµατος αποσκοπεί στην τακτοποίηση των κόκκων των συστατικών του στην πυκνότερη δυνατή διάταξη, την αποµάκρυνση του εγκιβωτισµένου αέρα, την ελαχιστοποίηση των πόρων, την τέλεια πλήρωση των ξυλοτύπων χωρίς διάκενα εντός του σώµατος του σκυροδέµατος, την πλήρη περιβολή και εγκιβωτισµό των οπλισµών, και την απόδοση των επιθυµητών εξωτερικών επιφανειών, µε αποφυγή της αποµίξεως.V 9.2 Η συµπύκνωση δεν µπορεί να θεωρηθεί ολοκληρωµένη εάν η άνω επιφάνεια του σκυροδέµατος δε εµφανίσει υγρή επιφάνεια στη θέση λειτουργίας του δονητή. Το νερό που απαιτείται για την ενυδάτωση του τσιµέντου είναι κατά πολύ λιγότερο του νερού ανάµιξης, οπότε η υδαρής εικόνα της επιφανείας είναι κάτι το φυσιολογικό και αναµενόµενο. Θα εφαρµόζεται η µέθοδος δόνησης που είναι περισσότερο ενδεδειγµένη για τις εκάστοτε συνθήκες σκυροδετήσεως. Σε κάθε περίπτωση θα τηρούνται οι κανόνες ορθής πρακτικής. Στην περίπτωση πλήρους ελλείψεως µέσων (βλάβη δονητή και εφεδρικού) η αντιµετώπιση είναι δυνατή µε την αύξηση της κάθισης στα 20cm περίπου. Η κακή χρήση του δονητή ή η υπερβολική διάρκεια δόνησης, ιδίως σε σκυρόδεµα µε µεγάλη κάθιση, µπορεί να προκαλέσουν απόµιξη του σκυροδέµατος ή υπερβολική καταπόνηση και παραµόρφωση του ξυλοτύπου.Η συµπύκνωση µπορεί να θεωρηθεί ολοκληρωµένη, όταν υγρανθεί εµφανώς η άνω επιφάνεια του σκυροδέµατος, του στοιχείου που σκυροδετείται.9.3 Η πρόσδοση της απαιτούµενης για την συµπύκνωση ενέργειας θα γίνεται µε εφαρµογή δόνησης. Η δόνηση µπορεί να εφαρµόζεται στη µάζα του σκυροδέµατος (εσωτερική), στην επιφάνειά του ή στους τύπους εγκιβωτισµού (εξωτερική) ή µε συνδυασµό των µεθόδων. Σε ειδικές περιπτώσεις µεγάλης εργασιµότητας (κάθιση µεγαλύτερη από 20) ή πλήρους ελλείψεως µέσων, η συµπύκνωση µπορεί να περίορίζεται σε κτυπήµατα µε πήχη ή ράβδο, κατόπιν εγκρίσεως της Επίβλεψης.Σηµειώνεται πάντως ότι η υπο-δόνηση έχει δυσµενέστερες συνέπειες από την υπερ-δόνηση. Τα τεχνικά χαρακτηριστικά και ο αριθµός των δονητών που θα χρησιµοποιηθούν εξαρτώνται από τη µορφή του στοιχείου που σκυροδετείται, την εργασιµότητα του σκυροδέµατος, την απόδοση του δονητή, και τον ρυθµό και την διαδικασία διαστρώσεως. Κατά τη διάστρωση πρέπει απαραιτήρως να υπάρχει επαρκής αριθµός εφεδρικών δονητών, για την περίπτωση βλάβης. Οι διαδικασίες διαστρώσεως και συµπυκνώσεως πρέπει να βρίσκονται στον ίδιο ρυθµό και να προχωρούν παραλλήλως, ώστε να αποφεύγεται ο κίνδυνος δηµιουργίας «ψυχρού» αρµού αλλά και η βιαστική, ανεπαρκής συµπύκνωση.9.4 Το είδος του δονητή (εσωτερικός δονητής, δονητής ξυλοτύπου, δονητής επιφάνειας, δονητικός πήχης κλπ.) και ο τύπος του (ηλεκτρικός, πεπιεσµένου αέρα, ευκάµπτου άξονα µε εξωτερικό κινητήρα) µπορεί να είναι της επιλογής του κατασκευαστή ή να ορίζεται (όταν υπάρχει λόγος) από την Προδιαγραφή ή την Τεχνική Συγγραφή Υποχρεώσεων του έργου ή το Συµφωνητικό. Ο αριθµός των δονητών που θα χρησιµοποιηθούν εξαρτάται από τις ανάγκες του έργου, τη διαδικασία διαστρώσεως και το Πρόγραµµα σκυροδετήσεως.9.5 Στα συνήθη έργα, οι δονητές µάζας λειτουργούν συνήθως σε 12.000 ως 15.000 στροφές µε προτίµηση στις µεγαλύτερες συχνότητες. Κατά τη δόνηση το στέλεχος του δονητή θα εισχωρεί στην υποκείµενη στρώση κατά 10 ως 15 cm ή το ≈ 1/3 του πάχους της κάτω στρώσεως. Κατά την έξοδο του δονητή δεν πρέπει να µένει τρύπα στη θέση που κατελάµβανε. Η δόνηση µε τον δονητή σε οριζόντια θέση καταναλώνει σηµαντικό µέρος της προσφερόµενης ενέργειας στη δηµιουργία κυµατισµού. Απαγορεύεται η µετακίνηση του σκυροδέµατος µε τον δονητή, η τακτοποίηση θα γίνεται µε φτυάρι ή τσουγκράνα ή άλλα παρεµφερή µέσα.∆ονητές µάζας9.5.1 Όταν και η διάσταση του στοιχείου του σκυροδέµατος κατά τη διεύθυνση σκυροδετήσεως είναι µεγάλη, και χρησιµοποιείται εσωτερικός δονητής (µάζας), το µήκος του στελέχους του είναι σκόπιµο να είναι κατά ≈ 20 - 30% µεγαλύτερο από το πάχος της στρώσης. Ο δονητής θα εισάγεται κατακορύφως, γρήγορα, αλλά µόνο µε την επενέργεια του βάρους του, και θα εξάγεται αργά. Κατά τη διάστρωση λεπτών πλακών επιτρέπεται η εισαγωγή του δονητή µέσα στο πάχος της πλάκας, σε οριζόντια περίπου θέση. 9.5.2 Η επιφάνεια των στρώσεων πρέπει να διαµορφώνεται, κατά την απόθεση του σκυροδέµατος, κατά το δυνατόν οριζόντια και όχι να οριζοντιοποιείται µε τον δονητή. Κάθε στρώση θα διαστρώνεται όσο το σκυρόδεµα της προηγούµενης στρώσεως είναι πλαστικό, ώστε να αποφεύγεται η δηµιουργία αρµού εργασίας.VI Η διάρκεια της δονήσεως εξαρτάται από την εργασιµότητα του µίγµατος, τη διάµετρο και τη συχνότητα του δονητή, και τις διαστάσεις του σκυροδετουµένου στοιχείου. Οι αποστάσεις µεταξύ των διαδοχικών θέσεων εισόδου του δονητή θα είναι ίσες µε 1,5 Α περίπου, όπου Α η ακτίνα ενεργείας του δονητή. Το µέγεθος της ακτίνας ενεργείας εξαρτάται από τις διαστάσεις του στελέχους, τη συχνότητα του δονητή, το εύρος ταλαντώσεως, τη ρευστότητα του µίγµατος, την πυκνότητα του οπλισµού και τις διαστάσεις του στοιχείου. Απαγορεύεται η δόνηση σιδηροπλισµού του οποίου ένα τµήµα βρίσκεται βυθισµένο σε ήδη σκληρυµµένο σκυρόδεµα. 9.7∆ονητές ξυλοτύπου (τύπου - καλουπιού)Οι δονητές αυτοί λειτουργούν συνήθως στην περιοχή των 2000 - 6000 δονήσεων ανά λεπτό (vpm), ή συχνότητα 30 – 100 Hz.9.7.1 Η εξωτερική δόνηση µε δονητή ξυλοτύπου, ενδείκνυται για την περίπτωση συµπυκνώσεως στοιχείων µε µεγάλη επιφάνεια και σχετικώς µικρό πάχος, και µπορεί να εφαρµοστεί µόνον όταν η ακαµψία και η ευστάθεια των τύπων (ξυλοτύπου ή σιδηροτύπου κλπ.) το επιτρέπουν.Με αµφίπλευρη τοποθέτηση δονητών ξυλοτύπου είναι δυνατόν να συµπυκνωθεί τοιχίο πάχους µέχρι 70 cm (επιθυµητή η ταυτόχρονη χρήση δονητή µάζας). Για µονόπλευρη τοποθέτηση δονητή και πάχος τοιχίου µεγαλύτερο των 30 cm, ενδείκνυται η ταυτόχρονη χρήση δονητή µάζας.9.7.2 Οι δονητές θα εφαρµόζονται στον ξυλότυπο κατακορύφων στοιχείων, χαµηλότερα από τη στάθµη του ήδη διαστρωθέντος σκυροδέµατος. H µεταξύ των δονητών απόσταση επί του ξυλοτύπου θα κυµαίνεται µεταξύ 1,5 και 2,0 m.Ο χρόνος δόνησης µε δονητές ξυλοτύπου, είναι γενικώς µεγαλύτερος από τον χρόνο δόνησης µε δονητές µάζας. 9.8∆ονητές επιφανείαςΟι δονητές επιφανείας διακρίνονται σε δονητικούς πήχεις και (µικρές) δονητικές µονάδες, και λειτουργούν σε συχνότητες 3000 ως 6000 δονήσεων ανά λεπτό.9.8.1 Η χρήση δονητών επιφανείας ενδείκνυται για στοιχεία µε σχετικώς µικρό πάχος και µεγάλη επιφάνεια, προσπελάσιµη µόνο εκ των άνω. Χρησιµοποιούνται, κατά κανόνα, στην κατασκευή πλακών µε οριζόντιες ή µικρής κλίσεως επιφάνειες.Στις σκυροδετήσεις µικρής κλίµακας, οι δονητικές µονάδες µετακινούνται µε τα χέρια και η επιτυχία της επιθυµητής τελικής επιφανείας εξαρτάται από την πείρα και την ικανότητα του χειριστή. Στις σκυροδετήσεις µεγάλης κλίµακας οι δονητικοί πήχεις εδράζονται σε πλευρικούς οδηγούς που προσδιορίζουν το πάχος της πλάκας ή είναι αυτοκινούµενοι9.8.2 Το επηρεαζόµενο και συµπυκνούµενο πάχος του δονούµενου σκυροδέµατος, εξαρτάται από το πλάτος του πήχη, το εύρος ταλαντώσεώς του και την επιτάχυνση µε την οποία λειτουργεί.9.9 Κρίσιµος παράγοντας για την επιτυχή και αποτελεσµατική επαναδόνηση του σκυροδέµατος είναι η εµπειρία του επικεφαλής των εργασιών σκυροδέτησης. Ο κατάλληλος χρόνος εφαρµογής της επαναδόνησης, είναι ο πλέον καθοριστικός παράγοντας και εξαρτάται τόσο από την σύνθεση του σκυροδέµατος, όσο και από τις συνθήκες περιβάλλοντος κατά την διάστρωση.Επαναδόνηση9.9.1 Η επαναδόνηση του σκυροδέµατος έχει σκοπό να βελτιώσει τις ιδιότητες που επιτεύχθηκαν µε την αρχική δόνηση, ήτοι την συµπύκνωση, την αντοχή, την αποµάκρυνση του εγκλωβισµένου αέρα, την υδατοστεγανότητα, την εξάλειψη των θυλάκων νερού κάτω από τις οριζόντιες ράβδους οπλισµού, και τη βελτίωση της συνάφειας σκυροδέµατος - χάλυβα.VII Επίσης, έχει σκοπό την αποφυγή ή εξάλειψη των ρωγµών που δηµιουργούνται κατά τις πρώτες ώρες της ζωής του σκυροδέµατος και οφείλονται στην εξάτµιση του νερού και τη συστολή ξηράνσεως και, ακόµη, στη βελτίωση της εµφανίσεως της εξωτερικής επιφανείας. Σε στρώσεις σκυροδέµατος µεγάλου πάχους, η επαναδόνηση είναι απαραίτητη. Εκτιµάται ότι ο καταλληλότερος χρόνος εφαρµογής της είναι περί την έναρξη της πήξεως, στο διάστηµα από 30΄ ως 1 ώρα από της διαστρώσεως, αν και είναι κατάλληλη κάθε χρονική στιγµή εφ’ όσον ο δονητής εισέρχεται στο σκυρόδεµα µόνον µε την επενέργεια του βάρους του.9.9.2 Η επαναδόνηση επιτρέπεται µόνο όταν το σκυρόδεµα είναι αρκετά πλαστικό ώστε το δονητικό στέλεχος, όταν ταλαντώνεται, να µπορεί να βυθίζεται στο σκυρόδεµα µε το ίδιο βάρος, χωρίς να πιέζεται από το χειριστή και, όταν ανασύρεται, να επανασφραγίζεται η οπή του στελέχους του.Άρθρο 10: Συντήρηση σκυροδέµατος Το µέγεθος του χρόνου, κατά τον οποίο απαιτείται συντήρηση του σκυροδέµατος, εξαρτάται από την κατηγορία σκυροδέµατος, τον τύπο του χρησιµοποιουµένου τσιµέντου, τις συνθήκες περιβάλ-λοντος αλλά την ίδια την κατασκευή. Η συντήρηση πρέπει να αρχίζει αµέσως µετά τις εργασίες τελειωµάτων – είναι ιδιαιτέρως σηµαντική η συντήρηση των 3 – 4 πρώτων ηµερών. Έχει διατηρηθεί η λογική του ΚΤΣ-9710.1 Η συντήρηση του σκυροδέµατος είναι υποχρεωτική για κάθε έργο. Αρχίζει αµέσως µετά τη διάστρωση και ολοκλήρωση των επιφανειακών τελειωµάτων και πρέπει να διαρκεί για χρονικό διάστηµα που εξαρτάται από τις κλιµατολογικές συνθήκες και τις ειδικές απαιτήσεις του έργου (άρθρο 12). Το χρονικό αυτό διάστηµα δεν επιτρέπεται να είναι µικρότερο από επτά ηµέρες για την πρώτη φάση συντηρήσεως. Εάν η συντήρηση που γίνεται σύµφωνα µε το άρθρο 10.2 διακόπτεται στις 7 ηµ. Για το διάστηµα από τις 7 µέχρι τις 28 ηµ. θα ισχύουν τα αναφερόµενα στο άρθρο 10.3. 10.2 Η συντήρηση πρέπει να δηµιουργεί τις συνθήκες θερµοκρασίας και υγρασίας που θα επιτρέψουν να ενυδατωθεί το µεγαλύτερο ποσοστό τσιµέντου του µίγµατος. Για τη θερµοκρασία συντηρήσεως ισχύουν τα αναφερόµενα στα άρθρα 12.8 και 12.9. Η απαραίτητη υγρασία για τη συντήρηση εξασφαλίζεται: α) µε µεθόδους που απαγορεύουν ή επιβραδύνουν την εξάτµιση νερού του µίγµατος, όπως ο ψεκασµός µε ειδικά υγρά που σχηµατίζουν επιφανειακή µεµβράνη, η επικάλυψη µε λινάτσες, άµµο, αδιάβροχα φύλλα κλπ. β) µε µεθόδους που αντικαθιστούν το νερό που εξατµίζεται, όπως κατάβρεγµα, πληµµύρισµα κλπ.∆εν αµφισβητείται η µέθοδος συντηρήσεως µε λινάτσες. Επιφυλάξεις υπάρχουν για τον ρεαλισµό της.10.3 Αν στην Σύµβαση του έργου δεν αναφέρεται διαφορετικά και αν δεν προβλέπεται παγετός, η συντήρηση θα γίνεται ως εξής:Η απαίτηση για συντήρηση µε λινάτσες, µε διατήρησή τους υγρών για 7 µέρες, µε την εργασία να εκτελείται πάνω σ’ αυτές, είναι υπερβολική και συνεπάγεται µεγάλο κίνδυνο ατυχηµάτων των εργαζοµένων. Και δυσφορία του κατασκευαστή για την πιθανή ανάγκη προσωρινής διακοπής.Αµέσως µετά το τέλος της διαστρώσεως όλες οι ελεύθερες επιφάνειες του σκυροδέµατος θα σκεπάζονται µε λινάτσες. Οι λινάτσες θα διατηρούνται υγρές ολόκληρο το 24ωρο και για επτά τουλάχιστον ηµέρες. Σ' αυτό το διάστηµα η κυκλοφορία του προσωπικού και κάθε άλλη εργασία αναγκαία για τη συνέχιση του έργου θα γίνεται πάνω στις λινάτσες. Η ίδια µέθοδος και για το ίδιο χρονικό διάστηµα θα εφαρµόζεται και στις κατακόρυφες επιφάνειες, µετά την αποµάκρυνση του ξυλοτύπου τους.Εξ ίσου δύσκολα εφαρµόσιµη είναι και η απαίτηση διατηρήσεως του ξυλοτύπου (π.χ. της κάτω επιφανείας πλάκας), ως µεθόδου προστασίας από την εξάτµιση.VIII Πρέπει να προταθούν και άλλοι ρεαλιστικοί τρόποι συντηρήσεως – ενδεχοµένως σε Παράρτηµα.Αν οι λινάτσες αποµακρυνθούν πριν από τη συµπλήρωση 14 ηµερών από τη διάστρωση, για το χρονικό διάστηµα από τις 7 µέχρι τις 14 ηµέρες, το σκυρόδεµα θα διαβρέχεται µέχρι κορεσµού της επιφάνειας του δύο φορές την ηµέρα και από τις 14 µέχρι τις 28 ηµέρες µια φορά την ηµέρα.Τα δοκίµια έργου δείχνουν την πρόοδο σκληρύνσεως – αµφιβάλω αν δείχνουν την αποτελεσµατικότητα της συντηρήσεως.10.4 Η αποτελεσµατικότητα της µεθόδου συντηρήσεως και η εν γένει πρόοδος της σκληρύνσεως ελέγχεται µε δοκίµια, τα οποία παραµένουν δίπλα στο έργο και συντηρούνται όπως αυτό («δοκίµια του έργου»). Οι αντοχές αυτών των δοκιµίων δεν θα λαµβάνονται υπ’ όψη στους ελέγχους συµµορφώσεως. 10.5 Τα δοκίµια της §10.4 επιβάλλονται µόνο στην περίπτωση προεντεταµένου σκυροδέµατος ή υπό δυσµενείς κλιµατολογικές συνθήκες. Η αρµόδια Υπηρεσία ή ο Επιβλέπων µπορεί να ζητήσει τη λήψη αυτών των δοκιµίων και σε άλλες περιπτώσεις αν θέλει να ελέγξει την αποδοτικότητα της µεθόδου συντηρήσεως. 10.6 Τα δοκίµια της §10.4 θα κατασκευάζονται ως δίδυµα των δοκιµίων 7 ή 28 ηµερών.Η προδιαγραφή ΣΚ-314 πρέπει να αντικατασταθεί µε τα ισχύοντα Ευρωπαϊκά Πρότυπα10.7 Αν η συντήρηση γίνει µε µεµβράνη που σχηµατίζεται στην επιφάνεια του σκυροδέµατος µε ψεκασµό υγρού, πρέπει να πληρούνται οι απαιτήσεις της προδιαγραφής ΣΚ-314. 10.8 Η διαβροχή που δεν συνεχίζεται ολόκληρο το 24ωρο δεν θεωρείται ικανοποιητική συντήρηση για τις µικρές ηλικίες σκυροδέµατος. Εφαρµόζεται µόνο µετά το τέλος της φάσεως της κυρίας συντηρήσεως, κατά την §10.3.