Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΣΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ Ο ρόλος της διασφάλισης ποιότητας Θ. Γ. Βουδικλάρης Πολιτικός Μηχανικός 1. Γενικά Η «ποιότητα» είναι στη χώρα μας μια λέξη της μόδας στη σημερινή πολιτική έκφραση, μια καραμέλα που φαίνεται γλυκειά σε όλους του Υπουργούς και τους επίσημους (και τον Πρωθυπουργό) και που γι’ αυτό την πιπιλάνε με δύναμη όσο μπορούνε συχνότερα, τους δίνει την εντύπωση ότι γίνονται ενημερωμένοι, προοδευτικοί και «σύγχρονοι». Η Ελληνική Κυβέρνηση είχε κηρύξει το 1998 ως «Έτος Ποιότητας», πράγμα που έδωσε την ευκαιρία σε πολλούς για ένα πλήθος ωραίωνλόγωνκαιάλλοέναπλήθος«ποιοτικών»απορροφήσεων,πουσυνοδεύονταν από σχεδόν μηδενική δραστηριότητα. Η αλήθεια είναι πολύ διαφορετική. Όσοι είναι πραγματικά ενήμεροι (που δυστυχώς όμως είναι λίγοι) μπορούν εύκολα να καταλάβουν ότι, τις πιο πολλές φορές, ο «ιεροκήρυκας» της ποιότητας δεν έχει ιδέα για το θέμα, και βασίζει το πάθος και τις πομπώδεις εκφράσεις του, κυρίως στο ότι εξ ίσου άσχετο με αυτόν είναι και το ακροατήριο. Αυτό όμως που μπορεί να παρακολουθήσει όλος ο κόσμος, χωρίς να είναι αναγκαία ειδικός, για να διαπιστώσει ότι το δήθεν ενδιαφέρον είναι ψεύτικο, είναι η έλλειψη ενεργειών, δράσεων προς την κατεύθυνση της ποιότητας. • Η Γενική Διεύθυνση Ποιότητας ιδρύθηκε στο ΥΠΕΧΩΔΕ με το ΠΔ 428/1995 αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει οργανωθεί, ούτε έχει κάνει την παραμικρή προσπάθεια να «διαχύσει» την ιδέα της ποιότητας στους υπαλλήλους του Υπουργείου και του κράτους, και την ελληνική κοινωνία. • Το Εθνικό Συμβούλιο Διαπίστευσης (ΕΣΥΔ) ιδρύθηκε πριν από 5 χρόνια με το Νόμο 2231/1994 και μέχρι σήμερα έχει εκδώσει λιγώτερα από δέκα (αριθμός 10) έγγραφα, καταρρίπτοντας κάθε ρεκόρ παραγωγικότητας, ακόμα και για την ελληνική πραγματικότητα. Το μόνο που φαίνεται να πηγαίνει καλά είναι το «εμπόριο της ποιότητας», η παραγωγή δηλαδή Πιστοποιητικών Διασφάλισης Ποιότητας, για την κορνίζα και τη διαφήμιση του κατόχου και (αρκετά συχνά) την εξαπάτηση του καταναλωτή, που δεν γνωρίζει τη σημασία του. Και όμως η ανάγκη για την πραγματική βελτίωση της χώρας μας στην ποιότητα, και ειδικώτερα στην ποιότητα των Δημοσίων Έργων που θα μαςTVOUD - Quality.doc 2/11/20101απασχολήσει εδώ, είναι μεγάλη και επείγουσα. Είναι ακόμα εφικτή και είναι επίσης προϋπόθεση για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την επιβίωση των ελληνικών κατασκευαστικών Εταιρειών στο ευρωπαϊκό περιβάλλον. Με αυτή την πεποίθηση θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε το θέμα στα επόμενα. 2. Υπάρχουσα κατάσταση Η γενικώς χαμηλή ποιότητα των εκτελουμένων Δημοσίων Έργων και η επείγουσα ανάγκη βελτιώσεώς της αποτελεί κοινή διαπίστωση, από μακρού χρόνου. Οι ανεπαρκείς έρευνες (γεωλογικές, εδαφολογικές, τοπογραφικές κλπ.) και λοιπές προκαταρτικές εργασίες, ο κακός σχεδιασμός και προγραμματισμός, οι ατελείς μελέτες, οι απαρχαιωμένες ή και ανύπαρκτες προδιαγραφές, οι υπερβολικές εκπτώσεις, η πλημμελής επίβλεψη, ο ανύπαρκτος έλεγχος, η συνήθως σκόπιμη και αντιδεοντολογική τροποποίηση του συμβατικού αντικειμένου, αλλά επίσης ο κακός προγραμματισμός, ο αδύναμος μηχανισμός διοίκησης και διαχείρισης, η πλημμελής οργάνωση, η κακή και άτακτη χρηματοδότηση και άλλοι ακόμα λόγοι αποτελούν μερικά από τα αίτια του κακού, που εδώ αναφέρεται με σχετικώς ήπιο τρόπο, αφού στην πράξη είναι δυνατόν να λείπει πλήρως οποιαδήποτε έστω και στοιχειώδης μελέτη ή να μην έχει καν εξασφαλισθεί η χρηματοδότηση ή το γήπεδο εκτελέσεως του έργου, και το μόνο πραγματικώς υπαρκτό να είναι η επιδίωξη διαφόρων σκοπιμοτήτων (π.χ. γιορτή “θεμέλιου λίθου” ή τήρηση προεκλογικής υπόσχεσης ή απορρόφηση πιστώσεων κλπ.). Όλοι οι παραπάνω λόγοι αποτελούν αναμφισβήτητα συντελεστές παραγωγής κακής ποιότητας έργων και πρέπει να αναλυθούν, να συμπληρωθούν, να καταγραφούν και να αντιμετωπισθούν, στο πλαίσιο της προσπάθειας για τη βελτίωση της ποιότητας των Δημοσίων Έργων. Αυτό που πρέπει να επισημανθεί από τις παραπάνω παρατηρήσεις και να υπογραμμισθεί, είναι ότι πολλοί από τους λόγους κακής ποιότητας έργων αφορούν τον ίδιο τον εργοδότη, το ΥΠΕΧΩΔΕ, τους Δημόσιους Οργανισμούς κλπ., πράγμα που σημαίνει ότι ένα μεγάλο μέρος της προσπάθειας πρέπει να καταβληθεί προς αυτή την κατεύθυνση. Θα πρέπει εδώ να αναφερθεί ότι στις περιπτώσεις που κάποιος φορέας του Δημόσιου Τομέα έχει δημιουργήσει τις κατάλληλες υποδομές, τα έργα που εκτελούνται από αυτόν είναι καλής σχετικώς ποιότητας. Είναι χαρακτηριστικό ότι, κατά γενικήν αναγνώριση, τα καλύτερα έργα του Δημόσιου Τομέα κατασκευάζονται από τους Δημόσιους ΦορείςTVOUD - Quality.doc 2/11/20102που έχουν την καλύτερη εσωτερική οργάνωση και διοίκηση, και έχουν εν τω μεταξύ δημιουργήσει σχετική παράδοση . Συντελεστή παραγωγής κακής ποιότητας έργων με ευθύνη του Δημόσιου Τομέα, αποτελεί επίσης η αδυναμία στην οποία οδηγούνται οι εργοληπτικές επιχειρήσεις να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους, να προγραμματίσουν την μελλοντική πορεία τους και να σχεδιάσουν τις επενδύσεις, την εξέλιξη και την ανάπτυξή τους, χωρίς να γνωρίζουν την δυνατότητα απασχολήσεώς τους, το ύψος του Προγράμματος που θα εκτελεσθεί στο άμεσο και το εγγύς μέλλον κλπ. Η «νηστείαέργων»πουπροκύπτεικατάπεριόδουςαπότηναδυναμίαπρογραμματισμού, προβλέψεως και οργανώσεως των Υπηρεσιών του Ελληνικού Κράτους και χρηματοδοτήσεως των έργων ή και από άλλους λόγους, προκαλεί μια ασφυξία, μια αγωνία αναπνοής στον κατασκευαστικό τομέα, που εκδηλώνεται με τη χορήγηση υπερμέτρων εκπτώσεων στους δημόσιους διαγωνισμούς, εκπτώσεων που με τη σειρά τους ευθύνονται για την πτώση της ποιότητας των έργων. Στους συντελεστές παραγωγής κακής ποιότητας έργων με ευθύνη του Κυρίου του Έργου, θα πρέπει να προστεθεί και η αλόγιστη χρήση του συστήματος δημοπρατήσεως “μελέτη - κατασκευή”, που είναι σαφώς συνδεδεμένο με την έλλειψη προγραμματισμού και οργάνωσης. Η ανάγκη καλύψεως αυτής της ελλείψεως (συνήθως για την αποφυγή του πολιτικού κόστους) προκαλεί τη χρήση του συστήματος, επειδή αυτό αφήνει την εντύπωση μειώσεως του συνολικού χρόνου αποκτήσεως του έργου, και καλύψεως της καθυστερήσεως προγραμματισμού και μελέτης. Τότε όμως, η χορήγηση από τον εργολάβο μιας συνολικής κατ’ αποκοπήν τιμής, για ένα έργο μη σαφώς προσδιορισμένο σε μέγεθος, λειτουργικές απαιτήσεις, διάρκεια ζωής και γενικώς ποιότητα, του δίνει το δικαίωμα ή και τον προκαλεί να επιδιώξει την μικρότερη δυνατή αρχική δαπάνη, γιατί μόνο αυτήν πληρώνεται στους Λογαριασμούς της εργολαβίας, προφανώς εις βάρος της ποιότητας. Αν η ελληνική Κοινή Γνώμη αποτελεί την έκφραση του “πελάτη” των Δημοσίων Έργων και αν ο ορισμός της Ποιότητας ως “ικανοποιήσεως των αναγκών του πελάτη“ είναι σωστός, τότε η ποιότητα των έργων στη χώρα μας δεν βρίσκεται στο επιθυμητό επίπεδο. Η Ελληνική Κοινωνία έχει ήδη επισημάνει την κακή ποιότητα των έργων και έχει ταυτίσει την ιδιότητα του εργολάβου με αυτήν του τρωκτικού του δημοσίου χρήματος. Η Ευρωπαϊκή Ένωση επίσης παραμένει με την απορία της δυνατότητας εκτελέσεως ενός έργου με το ένα τρίτο ή το ένα τέταρτο ή ίσως και το ένα πέμπτο του προϋπολογισμού του (όταν οι σχετικές εκπτώσεις στους αντίστοιχους διαγωνισμούςTVOUD - Quality.doc 2/11/20103φθάνουν ακόμα και στα ποσοστά του 70 ως 80%), πράγμα που την έχει οδηγήσει σε διαμαρτυρίες και παρεμβάσεις, που εκφράζουν την ανησυχία της για την ορθή χρήση και την αποτελεσματικότητα των χορηγουμένων από αυτήν κεφαλαίων. Το ΥΠΕΧΩΔΕ, υπό την πίεση της Ε.Ε. και της Κοινής Γνώμης, έχει επιχειρήσει τη λύση του προβλήματος, επικεντρώνοντας την προσοχή του κυρίως στις μεγάλες εκπτώσεις ως αιτίας του κακού, με επεμβάσεις και τροποποιήσεις της νομοθεσίας (όπως ο Νόμος 2229 / 1994 και οι συνοδεύουσες αυτόν τροποποιήσεις, συμπληρώσεις και Εγκύκλιοι), που όμως έγιναν σπασμωδικά, ασυντόνιστα, χωρίς συνεργασία, χωρίς πρόγραμμα και μελέτη, με κύρια επιδίωξη τον καθησυχασμό των ανησυχούντων και την δημιουργία ευνοϊκών εντυπώσεων “λήψεως μέτρων”. Μέτρων που έχουν ήδη αποδειχθεί ατελέσφορα και που έχουν παρουσιάσει τάσεις εκφυλισμού τους προς την κατάργηση της μειοδοσίας ή και του διαγωνισμού και προς την αυθαιρεσία της απ’ ευθείας ανάθεσης. Η προσέγγιση της ποιότητας δια του αυτοελέγχου των Κατασκευαστικών Μονάδων, μέσω του συστήματος Διασφάλισης Ποιότητας και των Προτύπων του ISO 9000, ήταν σωστή ως σύλληψη και κρίνεται ως απολύτως θετική, ενδεδειγμένη και προ πολλού αναγκαία. Επιχειρήθηκε με ένα πρώτο βήμα, όταν ιδρύθηκε στο ΥΠΕΧΩΔΕ η Γενική Διεύθυνση Ποιότητας, αλλά το βήμα έμεινε χωρίς συνέχεια, έλειπε η πραγματική βούληση, η πέραν της επιθυμίας του εντυπωσιασμού. 3. Οι βάσεις της προσπάθειας Από την αρχή θα πρέπει να επισημανθεί η ανάγκη αναπτύξεως από ολόκληρη την κρατική μηχανή μιας Πολιτικής Ποιότητας, που δεν θα αρκείται σε νομοθετικά ή διοικητικά ή τεχνικά μέτρα, αλλά θα δημιουργεί το κλίμα, θα σπάει τον πάγο, θα υπερνικά την αδράνεια, θα επιδιώκει την αύξηση της “ζήτησης ποιότητας” και θα χαράσσει στρατηγική στα θέματα ποιότητας. Η ποιότητα πρέπει να χτιστεί πέτρα πέτρα ως “ιδέα”, ως ήθος, ως όραμα, ως τρόπος σκέψεως, ως μέθοδος διοίκησης, ως τεχνολογικός εκσυγχρονισμός, ως εκπαίδευση, ως ανθρώπινο δυναμικό. Στο ΥΠΕΧΩΔΕ έχει επισημανθεί αμέσως από τους ειδικούς αυτή η “θεωρητική” αναγκαιότητα, ότι το πρώτο (και πάντως αναντικατάστατο) βήμα για την προσέγγιση της ποιότητας είναι η ευαισθητοποίηση και η εκπαίδευση στο θέμα, του συνόλου των απασχολουμένων στο κύκλωμα παραγωγής των έργων, από τον μελετητή μηχανικό μέχρι τον τελευταίο υπάλληλο ή εργάτη. Και που ασφαλώς πρέπει να επεκταθεί σε ολόκληρη την Κοινωνία και να την εκπαιδεύσει ΝΑ ΑΠΑΙΤΕΙ την ποιότητα σεTVOUD - Quality.doc 2/11/20104κάθε προϊόν, σε κάθε υπηρεσία, ΚΑΙ στα Δημόσια Έργα. Η ανοχή προς την κακοτεχνία πρέπει να απαγορευθεί, η υποχωρητικότητα προς την αγνόηση ή την ατελή τήρηση των προδιαγραφών πρέπει να σταματήσει, η επιείκεια προς την αθέτηση των συμβατικών υποχρεώσεων πρέπει να διακοπεί. Ο υπολογισμός της δαπάνης επισκευής ή ανακατασκευής ή αποκαταστάσεως των κακοτεχνιών, για τη σύγκριση προς την εκτέλεση του έργου “μια κι έξω”, προϋποθέτει την επιθυμία, την απαίτηση , για απόκτηση έργου ποιότητας. Αυτή η ευαισθητοποίηση μπορεί και πρέπει να επιδιωχθεί, ανεξάρτητα και παράλληλα προς οποιαδήποτε άλλη ενέργεια και οποιοδήποτε οργανωτικό μέτρο, και πρέπει να γίνει σε όλα τα παραγωγικά Υπουργεία (όχι μόνο στο ΥΠΕΧΩΔΕ) και σε ολόκληρο τον τεχνικό κόσμο, μέσω των φορέων του (από ΤΕΕ μέχρι ΓΣΕΕ) και με την προσφερόμενη βοήθεια από την Ευρώπη. Και η ευαισθητοποίηση δεν μπορεί να διαχωρισθεί από την ενημέρωση και την συνεχή εκπαίδευση και κατάρτιση, μέχρις ότου γίνει κοινή αντίληψη ότι η επίτευξη έργων ποιότητας είναι προϋπόθεση ανταγωνιστικότητας και όρος υπάρξεως για την ελληνική κατασκευαστική βιομηχανία και για τη χώρα, στο διαμορφούμενο, συνεχώς και εντονώτερα ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον, κατά τους νόμους της Ελεύθερης Αγοράς. Σ’ αυτή τη νέα “φιλοσοφία” της Ποιότητας πρέπει να πιστέψει και να ενταχθεί ολόκληρη η διοικητική πυραμίδα του κράτους, αρχής γενομένης από την κορυφή της. Το ΥΠΕΧΩΔΕ, όλα τα παραγωγικά Υπουργεία και οι λοιποί Οργανισμοί του ευρύτερου Δημόσιου Τομέα πρέπει να αλλάξουν νοοτροπία στο σχεδιασμό και την οικονομική θεώρηση των έργων, πρέπει να διορθώσουν και να αναμορφώσουν τη συνολική τους αντίληψη περί αποδεκτής ποιότητας έργου. Η σχεδιαζόμενη στάθμη ποιότητας και η εκτιμώμενη για την επίτευξή της δαπάνη, πρέπει να αφορούν ολόκληρη τη ζωή του έργου και να περιλαμβάνουν τον σχεδιασμό, την κατασκευή, τη λειτουργία και τη συντήρηση. Ίσως μάλιστα να είναι αυτή η πιο κρίσιμη, η πιο δύσκολη και η πιο ουσιαστική απόφαση της Ελληνικής Διοίκησης και του Δημόσιου Τομέα, που πρέπει να αποδεχθεί ότι ίσως απαιτηθεί αύξηση της αρχικής δαπάνης του έργου, προκειμένου να εξασφαλισθεί η μείωση της συνολικής δαπάνης, ολόκληρης της ζωής του. Γιατί σήμερα επικρατεί η πολιτική νοοτροπία του «εκλογές έρχονται, ας ξεκινήσουμε όσο μπορούμε περισσότερα έργα, διαθέτοντας τα λιγώτερα δυνατά χρήματα για το καθένα, κάποιος άλλος θα υποχρεωθεί στο μέλλον να τα συντηρήσει ή να τα ξαναφτιάξει». Ως ένα καλό παράδειγμα μικρής (σχετικώς) αρχικής δαπάνης κατασκευής, που γίνεται μεγάλη αν μετρηθεί στη συνολική ζωή του έργου, είναι η κατασκευή τωνTVOUD - Quality.doc 2/11/20105ασφαλτικών οδοστρωμάτων σε σύγκριση με τα οδοστρώματα εκ σκυροδέματος. Τα ασφαλτικά οδοστρώματα έχουν πολύ μεγαλύτερη ανάγκη συντηρήσεως, που ίσως ισοδυναμεί με τη δαπάνη ανακατασκευής τους μέσα σε 20 χρόνια, ενώ τα εκ σκυροδέματος (εκτός από τα άλλα προτερήματά τους) δεν απαιτούν σχεδόν καμμία αντίστοιχη δαπάνη στο ίδιο χρονικό διάστημα, πράγμα που τα κάνει πολύ φθηνότερα στη συνολική δαπάνη, ολόκληρης της ζωής του έργου. Και όμως δεν έχει κατασκευασθεί στη χώρα μας κανένας δρόμος από σκυρόδεμα, ούτε ένα χιλιόμετρο, ακριβώς γιατί στις επόμενες εκλογές, θέλουμε όσο το δυνατόν περισσότερα χιλιόμετρα να εμφανισθούν (και να αντέξουν) ως κατασκευασμένοι δρόμοι. Η σωστή απόφαση είναι αυτή που δίνει το βέλτιστο αποτέλεσμα στη συνολική δαπάνη κατασκευής - λειτουργίας - συντήρησης και συγχρόνως λαμβάνει υπ’ όψη τηςτηνεξέλιξητωναπαιτήσεωνλειτουργικότηταςκαιτωνπιθανώνσυμπληρωματικών ή διορθωτικών έργων ή ενεργειών που θα απαιτηθούν, αυτή που προνοεί για το μέλλον. Αν στο αυστηρώς οικονομικό κόστος που συνεπάγεται η κακή κατασκευή, με τις επιβαλλόμενες διορθώσεις, συμπληρώσεις και ανακατασκευές, την μειωμένη απόδοση κατά τη λειτουργία και τις αυξημένες δαπάνες συντηρήσεως, προστεθεί το κοινωνικό, το στρατηγικό, το αναπτυξιακό κλπ. κόστος, θα γίνει φανερό πόσο ακριβά στοιχίζει η έλλειψη ποιότητας στα εκτελούμενα έργα. Αξίζει να σταθούμε στην έννοια της συντήρησης, γιατί στη χώρα μας μοιάζει να είναι άγνωστη στον τομέα των Δημοσίων Έργων, και όχι μόνο. Ιδιαίτερα άγνωστη, απολύτωςάγνωστη,είναιηπροληπτικήσυντήρηση,γιατίβέβαιαηεπισκευαστική δεν μπορεί παρά να εφαρμόζεται όταν τα πράγματα φθάσουν στο απροχώρητο. Το κόστος αυτής της (επισκευαστικής) συντήρησης είναι μέγεθος αντιστρόφως ανάλογο προς την ποιότητα κατασκευής του έργου και πρέπει να εκτιμάται και να “προστίθεται” στη συνολική δαπάνη. Το ύψος της είναι δείκτης ποιότητας για το έργο. Η κορυφή της πυραμίδας πρέπει ακόμα να αποδεχθεί ότι η στάθμη της ποιότητας εξελίσσεται εν χρόνω και ότι η προσέγγισή της θα γίνεται σταδιακά, με συνεχή προσπάθεια και διορθωτικές ενέργειες των προηγουμένων αποφάσεων και διαδικασιών, πράγμα που σημαίνει ότι το έργο πρέπει να παρακολουθείται και να καταγράφεται η πορεία του όχι μόνο κατά την κατασκευή του, αλλά επίσης και κατά τη λειτουργία του, ώστε να είναι δυνατόν να εκτιμηθούν σε κάθε χρονική στιγμή η καταλληλότητα και αποτελεσματικότητα των μέτρων, μεθόδων και υλικών που ακολουθήθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν, για να τροποποιηθούν και βελτιωθούν στην επόμενη προσπάθεια. Για κάθε έργο πρέπει να υπάρχει ένα Μητρώο στο οποίο θαTVOUD - Quality.doc 2/11/20106τηρούνται όλα τα στοιχεία του, για ολόκληρη τη διάρκεια της ζωής του (“Φάκελλος Ποιότητας” του έργου), στοιχεία που πάντως πρέπει να διαπιστώνονται και να καταγράφονται ακριβοδίκαια, με καλή πίστη, με ειλικρίνεια και αυστηρότητα, χωρίς εχθρική ή χαριστική διάθεση αλλά και χωρίς μεροληψία, για να απεικονίζουν όσο γίνεται ακριβέστερα την πραγματική κατάσταση του έργου. Σ’ αυτήν την καταγραφή θα ήταν σκόπιμο να περιλαμβάνονται και κάποιες διαπιστώσεις του Project Manager του εκτελουμένου έργου, για τις παρουσιασθείσες οργανωτικέςήδιαδικαστικέςήάλλεςαδυναμίες,μεπιθανέςπροτάσειςαντιμετώπισης για την αποφυγή τους στο μέλλον, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι αυτός δεν θα τις αποκρύψει από φόβο μήπως θεωρηθεί υπεύθυνος. Είναιπροφανέςότιημηχανογράφησητωνπαρατηρήσεωνκαιημηχανοργάνωση των Υπηρεσιών συγκεντρώσεως και επεξεργασίας των στοιχείων, θα δώσει τη δυνατότητα της εκ των υστέρων συνεχούς μελέτης του ιστορικού και των συνθηκών κατασκευής, της ανίχνευσης των σφαλμάτων, της αδυναμίας των προδιαγραφών και των συμβατικών στοιχείων ή απαιτήσεων, της ιχνηλασίας των υλικών, της ανάλυσης των αιτίων της κακής ποιότητας ή της αστοχίας κλπ., για την επίτευξη καλυτέρων αποτελεσμάτων στα μελλοντικά έργα. Είναι σκόπιμο να τονισθεί με έμφαση, η διαφορά μεταξύ της μεθοδολογίας της προληπτικής διασφάλισης ποιότητας από την χρησιμοποιούμενη μέχρι σήμερα κατασταλτική μέθοδο της επίβλεψης και του εργαστηριακού ελέγχου, για τη συμμόρφωση του κατασκευαστή προς τη Σύμβαση και τις Προδιαγραφές. Θεωρούμε ότι ένας από τους λόγους της κακής ποιότητας κατασκευής στη χώρα μας, είναι και η βεβαιότητα του κατασκευαστή για την (έστω και κατόπιν ταλαιπωριών) τελική αποδοχή του προϊόντος του, στηριγμένη στην επινόηση πλήθους δικαιολογιών, γνωριμιών, πιέσεων, πλαγίων μέσων και «μέσων», αφού η διόρθωση ή επανακατασκευή είναι τις πιο πολλές φορές οικονομικά δυσβάστακτη ή ασήκωτη για οποιονδήποτε παραγωγό. Πρέπει όμως ιδιαίτερα να τονισθεί ότι αυτή η διασφάλιση ποιότητας δεν καθιστά άχρηστη ή περιττή τη σωστή Σύμβαση, τις σύγχρονες Προδιαγραφές, την επιμελημένη Επίβλεψη και τον σχολαστικό Έλεγχο των εργασιών, ούτε το Σήμα Ποιότητας των υλικών. Η διασφάλιση ποιότητας δρα ως πρόσθετη συνιστώσα και προσθέτει ένα ακόμα σκαλοπάτι στην κλίμακα προσέγγισης του συνολικού ύψους, δεν καταργεί όμως ούτε υποκαθιστά τα προηγούμενα, Σχεδιασμό - Προγραμματισμό - Σύμβαση - Προδιαγραφές - Επίβλεψη - Εργαστηριακό Έλεγχο και σωστά υλικά.TVOUD - Quality.doc 2/11/20107Η μέχρι σήμερα επιτυγχανόμενη ανεπαρκής ποιότητα στα Δημόσια Έργα, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις αδυναμίες των παραπάνω παραγόντων, όπως ήδη επισημάνθηκε. Θα ήταν επομένως μεγάλη παράλειψη αν η προσπάθεια για ποιότητα δεν φρόντιζε να συμπληρώσει και να καλύψει τα κενά και αυτών των ενεργειών. Θα ήταν μεγάλο λάθος αν το ΥΠΕΧΩΔΕ πίστευε ότι η εξασφάλιση από τις εργοληπτικές εταιρίες ενός Πιστοποιητικού που θα βεβαιώνει τη συμμόρφωση της οργάνωσής τους προς το ISO 9000, θα μπορούσε να υποκαταστήσει τις Προδιαγραφές ή την Επίβλεψη ή τον Έλεγχο και να πετύχει μόνο του την επιθυμητή ποιότητα. Κάτι τέτοιο δεν έχει επιχειρηθεί σε κανένα μέρος του κόσμου. Είναι μάλιστα γενικώς αναγνωρισμένο ότι τα συστήματα ποιότητας της Οικογενείας ISO 9000 ΔΕΝ είναι ούτε αναγκαία, ούτε ικανή συνθήκη για την επίτευξη της ποιότητας. Άλλωστε τα Πρότυπα ISO 9000 δεν περιέχουν συνταρακτικές καινοτομίες, απλώς καταγράφουν, τακτοποιούν και “κωδικοποιούν” τις γνωστές, σύγχρονες αρχές Διοίκησης και Οργάνωσης μιας παραγωγικής μονάδας, που είναι πιθανό να εφαρμόζονται ήδη από επιχειρήσεις που δεν γνωρίζουν ούτε την ύπαρξη του συστήματος. Είναι εφικτό να αποκτήσεις ποιότητα με εφόδια το μεράκι, το όραμα και την οργάνωση και αντιθέτως είναι πιθανό να αποτύχεις παρ’ όλα τα Πιστοποιητικά ISO 9000 αν το σύστημα έχει εκφυλιστεί και δεν λειτουργεί μέσα στην επιχείρηση, αν εξ αρχής αποτελούσε απλώς και μόνο ένα εισιτήριο για τους “κλειστούς” διαγωνισμούς, αν δεν επιδιώκεις την ποιότητα με όλες σου τις δυνάμεις. Η Διασφάλιση Ποιότητας προϋποθέτει αυτοδέσμευση προς τον σκοπό αυτόν και προσπάθεια που θα ξεκινά από τον Πρόεδρο, τον Διευθύνοντα Σύμβουλο και τον Γενικό Διευθυντή, ως τη βάση της κλίμακας της ιεραρχίας, τον απλό εργάτη ή κλητήρα. Προς το σκοπό της διασφάλισης ενός ενιαίου επιπέδου ποιότητας υπάρχει μια σαφής υποχρέωση όλων των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ύπαρξη πλήρων Προδιαγραφών για κάθε χρησιμοποιούμενο υλικό και κάθε εκτελούμενη εργασία και (ακόμα περισσότερο) για τη συμβατότητα και τη σύγκλιση όλων αυτών των Προδιαγραφών. Υπάρχει επίσης μια σαφής υποχρέωση για τη δημιουργία εργαστηρίων αξιόπιστων,κοινής,αμοιβαίαςαναγνώρισης,αρμοδίωςπιστοποιημένων.Εργαστηρίων για τα αποτελέσματα των μετρήσεων και των ελέγχων των οποίων δεν θα υπάρχει καμμία αμφιβολία ούτε για την επιστημονική τους επάρκεια ούτε για την τεχνική τους ικανότητα ούτε για την ηθική τους ακεραιότητα (κατά τις απαιτήσεις και του ΕΝ 45000).TVOUD - Quality.doc 2/11/20108Σ’ αυτούς τους δύο τομείς και ακόμα στη Σύμβαση και στην Επίβλεψη υπάρχει στη χώρα μας μεγάλη ανάγκη άμεσης βελτίωσης, ανεξάρτητα από την εξέλιξη των διαδικασιών για τη διασφάλιση ποιότητας. Στις Προδιαγραφές, και λόγω των πολύ μεγάλων ελλείψεων εθνικών Προτύπων και Προδιαγραφών, φαίνεται ότι η λύση θα είναι η αποδοχή και μετάφραση των αντίστοιχων Ευρωπαϊκών, ασφαλώς με κάποιες προσαρμογές στις τοπικές συνθήκες. Μεγάλη όμως σημασία και προσοχή θα πρέπει να δοθεί στη διάδοση και τη γνωστοποίηση των τεχνικών αυτών κειμένων, ώστε να είναι προσιτά και προσπελάσιμα σε όλους τους συντελεστές παραγωγής του έργου (μελετητή, κατασκευαστή, επίβλεψη). Η εφαρμοζόμενη σήμερα τακτική της ατέλειωτης αναφοράς των συμβατικών τευχών σε διεθνείς Προδιαγραφές - Πρότυπα Κανονισμούς γενικώς άγνωστους και δυσπρόσιτους και με αδυναμία ελέγχου τηρήσεώς τους, δίνει μια ψεύτικη εικόνα υπάρξεως Προδιαγραφών, δεν προσφέρει όμως τίποτα πραγματικά (ή ίσως και να λειτουργεί αρνητικά) στην προσπάθεια για την απόκτηση ποιότητας του έργου. Δεν πρέπει να λησμονείται ότι ο βαθμός της επιθυμίας του Κυρίου του Έργου για Ποιότητα και η στάθμη αυτής της Ποιότητας, εκφράζεται ποσοτικά κυρίως με τις Προδιαγραφές. Στα Εργαστήρια υπάρχει το γνωστό πρόβλημα της ελλείψεως υποδομής Διαπίστευσης και ακόμα πριν απ’ αυτό υπάρχει το πρόβλημα ελέγχου της αγοράς (υλικών και προϊόντων), στο βαθμό και την έκταση που θα επιτρέψει την επιβίωση των Εργαστηρίων. Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι η Διαπίστευση αποτελεί το τρίτο επίπεδο του κυκλώματος της υποδομής ποιότητας, μετά από την Τυποποίηση και την Πιστοποίηση. Η Διαπίστευση γίνεται στη χώρα μας βάσει του Ν 2231/94 από το Εθνικό Συμβούλιο Διαπίστευσης (Ε.ΣΥ.Δ.), ως σχετικό εθνικό φορέα. Κατά το νόμο αυτόν το ΕΣΥΔ χορηγεί πιστοποιητικά Διαπίστευσης σε φορείς πιστοποίησης, φορείς επιθεώρησης και ελέγχου και εργαστήρια δοκιμών. Κατά τις διατάξεις του ιδίου Νόμου επίσης, το ΕΣΥΔ γνωστοποιεί τους διαπιστευμένους φορείς και τα διαπιστευμένα εργαστήρια στις αρμόδιες αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που έχουν ορισθεί για την παρακολούθηση των Οδηγιών, για τον τομέα και το αντικείμενο για το οποίο ορίζονται και κοινοποιούνται. Τα ως άνω δεν αποτελούν ασφαλώς αυτοσκοπό που θα οδηγούσε σε μια ακόμα βαθμίδα γραφειοκρατικής διαδικασίας, αλλά αποσκοπούν σε τελική ανάλυση στο να εισέρχονται τελικά στην αλυσίδα “ποιότητας έργων” εκείνα τα προϊόντα ταTVOUD - Quality.doc 2/11/20109οποία είναι αξιόπιστα και συντελεστικά στην άριστη, κατά το δυνατόν, ποιότητα των έργων αυτών. Εκ του γεγονότος ότι η λειτουργία του ΕΣΥΔ βρίσκεται ακόμα στο αρχικό της στάδιο, είναι αντιληπτό το τιτάνειο έργο και η εργώδης προσπάθεια που πρέπει να γίνει από τον θεσμοθετημένο αυτόν φορέα και την πολιτεία, για να παίξει αυτός το ρόλο που πρέπει και του ανήκει, ώστε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του συνεχώς καιεπιταχυνόμεναδημιουργούμενουανταγωνιστικούπεριβάλλοντοςτηςδιεθνοποιημένης Παγκόσμιας Αγοράς σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, άρα και αυτόν των Δημοσίων Έργων. Όσον αφορά την Επίβλεψη, το θέμα είναι εξαιρετικά μεγάλο και σοβαρό. Θα ήταν ασφαλώς αφέλεια να πιστέψει κανείς ότι είναι δυνατή η απόκτηση έργου ποιότητας χωρίς επίβλεψη, απλώς και μόνο με την επιλογή εργολάβου που διαθέτει πιστοποιητικό διασφάλισης ποιότητας. Η Πολιτεία πρέπει να πάρει σημαντικές αποφάσεις για τη στάθμη, την εκπαίδευση, την αμοιβή και την εξέλιξη των τεχνικών στους οποίους θα εμπιστευθεί την επίβλεψη των έργων. Η επίβλεψη είναι κεφαλαιώδους σημασίας και θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με την αντίστοιχη σοβαρότητα και ευαισθησία, θα μπορούσε δε να ασκηθεί τόσο από τον Ιδιωτικό όσο και από τον Δημόσιο Τομέα. Οι ιδιώτες τεχνικοί στους οποίους η πολιτεία θα εμπιστευθεί την επίβλεψη των έργων θα μπορούσαν να είναι είτε φυσικά πρόσωπα είτε εταιρείες, όμως η επιλογή τους θα πρέπει να γίνεται βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων, μερικά από τα οποία παρατίθενται παρακάτω: - αντικειμενικότητα και αποδεδειγμένη ακεραιότητα - τεχνολογική επάρκεια και μεθοδικότητα - γνώση και πείρα στην εφαρμογή της μεθοδολογίας ελέγχων - εντόπια και διεθνή αναγνώριση στον τομέα ελέγχων - αποδοχή από την Ευρωπαϊκή Ένωση -οικονομική επιφάνεια, διάρκεια και “αναγνωρισιμότητα” εντός της χώραςή/και σε διεθνές επίπεδο - αποδεδειγμένη δυνατότητα άμεσης υποστήριξης από διεθνές δίκτυο ( know how, ειδικοί επιστήμονες - εμπειρογνώμονες, εργαστηριακή στήριξη κλπ.) για την κάλυψη ειδικών αναγκών - απαιτήσεων Βελτίωση πρέπει να επιτευχθεί και στις Συμβάσεις, ώστε να είναι σαφείς, πλήρεις, σύμφωνες προς τις απαιτήσεις της Ευρώπης και με πολύ καθαρές διατάξεις για την αποδοχή, την περικοπή τιμής ή/και την απόρριψη τμήματος έργου, γιαTVOUD - Quality.doc 2/11/201010λόγους ποιότητας. Συμβάσεις, που πρέπει πια να αναθεωρήσουν την υπάρχουσα αντίληψη και να στοχεύουν στη βέλτιστη σχέση οικονομίας - ποιότητας του έργου, για τη συνολική διάρκεια και όλες τις φάσεις της ζωής του, κατασκευή λειτουργία - συντήρηση - εκμετάλλευση - μελλοντική αναβάθμιση κλπ. Συμβάσεις που θα είναι ακόμα λογικές, δίκαιες και έντιμες, η νοοτροπία των υπερβολικών ως παράλογων απαιτήσεων από τον εργολάβο και η διελκυστίνδα μαζί του για την αμοιβαία μετατόπιση υποχρεώσεων ή ευθυνών, δεν συντελεί στην επίτευξη ποιότητας. ΔενυπάρχειαμφιβολίαότιηβάσητηςΣύμβασηςείναιημελέτη(κατασκευαστικά σχέδια, τεύχη δημοπρατήσεως κλπ.) και επομένως ένα μεγάλο μέρος της προσπάθειας πρέπει να καταβληθεί προς την κατεύθυνση βελτιώσεως των μελετών. Μια τέτοια προσπάθεια θα πρέπει να βασισθεί σε μια γενική πολιτική που θα στοχεύει στη δημιουργία μελετητικών μονάδων βιώσιμων, αξιόπιστων και ικανών να ανταποκριθούν στις σύγχρονες απαιτήσεις των έργων και να συμβάλλουν ουσιωδώς στη βελτίωση της ποιότητάς τους. Οι σημερινοί λόγοι πιθανής υστερήσεως ή και πιθανής αστοχίας μιας μελέτης, αλλά και οι λόγοι που ίσως εμποδίζουν ή και αποτρέπουν τη βελτίωση, την ενημέρωση, τον εκσυγχρονισμό και τη σωστή οργάνωση των μελετητικών γραφείων πρέπει να αναζητηθούν, να καταγραφούν και να αρθούν, αντιθέτως δε, να δοθούν κατευθύνσεις και κίνητρα για την επίτευξη του στόχου. Ας αναφερθεί τέλος, ως βασικός παράγων της προσπάθειας, η υποχρέωση της Πολιτικής Ηγεσίας της χώρας και της Διοίκησης να αμυνθεί κατά της επιχειρήσεως κερδοσκοπικής εκμεταλλεύσεως της φιλοσοφίας της Ποιότητας, είτε από τους “πωλητές” ή “πλασιέ” Πιστοποιητικών είτε από τους “αγοραστές” που θα επιθυμούσαν να δημιουργήσουν μονοπώλια ή ολιγοπώλια στηριζόμενα στην εξασφάλιση ενός “ακάλυπτου τίτλου”, ενός κορνιζαρισμένου Πιστοποιητικού. Δεν θα πρέπει να περάσει απαρατήρητο, ότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν γίνει σκέψεις (και όχι μόνο) για αντικειμενική αξιολόγηση των εργοληπτικών Εταιρειών, δεν κατορθώθηκε όμως να δοθεί πρόοδος στο θέμα και να διατυπωθούν κοινά κριτήρια, λόγω των σημαντικών διαφορών που υπάρχουν στις ισχύουσες διατάξεις των κρατών - μελών και στις διαδικασίες εφαρμογής τους και επειδή θεωρήθηκε ότι πιθανώς από τη βαθμολόγηση αυτή θα εδημιουργούντο προβλήματα στην ελευθερία της αγοράς και τη διακίνηση των υπηρεσιών. Η αρχή όμως είναι σωστή και αναγνωρισμένη και θα ήταν σκόπιμο να γνωρίζουν οι εργοληπτικές εταιρείες,ότιTVOUD - Quality.doc 2/11/2010κάποιαστιγμήθαβαθμολογηθούν,11όχιεπίτηβάσειτωνπιστοποιητικών, χαρτιών και χαρτοσήμων που θα παρουσιάσουν, αλλά επί τη βάσει της πραγματικώς επιτυγχανομένης ποιότητας του έργου που κατασκευάζουν. 4. Η κατάσταση στην Ευρωπαϊκή Ένωση Η προσπάθεια για τη Διασφάλιση της Ποιότητας στα Δημόσια Έργα, μέσω εσωτερικώνελέγχωνήεγκαθιδρύσεωςδιαδικασιώνμέσαστηνίδιατηνκατασκευαστική Επιχείρηση, έχει ξεκινήσει εδώ και πολύ καιρό σε όλες τις προηγμένες χώρες του κόσμου και στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην πρωτοπορία αυτής της προσπάθειας στην Ευρώπη βρίσκεται η Γαλλία, η Γερμανία και η Μεγάλη Βρεττανία. Η χώρα μας βρίσκεται σε κάποια από τις τελευταίες θέσεις, ίσως στην τελευταία. Είναι αξιοσημείωτο ότι αυτή η προσπάθεια βελτίωσης, έγινε με εντονώτερους ρυθμούς από τις χώρες που διέθεταν ήδη ένα υψηλό επίπεδο Ποιότητας έργων. Το πλέγμα των Γαλλικών, Γερμανικών και Βρεττανικών Προδιαγραφών, Προτύπων και Κανονισμών ήταν (και είναι) από τα καλύτερα στον κόσμο και πολύ συχνά οι Ελληνικές Υπηρεσίες και οι Έλληνες Μηχανικοί προσφεύγανε και προσφεύγουν σ’ αυτά για τη λύση των προβλημάτων τους, αφού η χώρα μας, σε ολόκληρη την Ευρώπη, μόνο την Αλβανία μπορεί να συναγωνισθεί στην κάλυψη των αναγκών της σε Προδιαγραφές και Πρότυπα. Αυτό είναι ασφαλώς απόδειξη των πλεονεκτημάτων που παρέχει η Ποιότητα και της “γοητείας” που ασκεί σε όσους την γνωρίσουν ή την πλησιάσουν: επιδιώκουν τη βελτίωση των σχέσεων μαζί της ολοένα και περισσότερο, γίνονται οπαδοί της μια για πάντα. Μια πολύ γρήγορη επισκόπηση της κατάστασης που επικρατεί σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στο θέμα που εξετάζουμε, θα έδινε σε γενικές γραμμές τα επόμενα : *Δεν υφίσταται σε καμμιά χώρα γενική απαίτηση για την ύπαρξηΠιστοποιητικού ISO 9000 για την ανάθεση ή τη συμμετοχή σε διαγωνισμό Μελέτης ή Κατασκευής μιας Εταιρείας, οι περιπτώσεις όμως που ζητείται αυτό το Πιστοποιητικό ή προτιμάται ο κάτοχός του στην ανάθεση, αυξάνουν συνεχώς. *Η απαίτηση για Πιστοποιητικό ISO 9000 στις μελετητικές Εταιρείεςπεριορίζεται συνήθως σε ορισμένες κατηγορίες μελετών, κυρίως οδοποιίας. * Ζητείται η υποβολή Προγράμματος Ποιότητας κατά τον διαγωνισμό σε πολύ μεγάλο ποσοστό αξιόλογων έργων, ακόμα και όταν δεν ζητείται η κατοχή Πιστοποιητικού ISO 9000.TVOUD - Quality.doc 2/11/201012* Συνήθως το ISO 9000 απαιτείται για ορισμένα έργα ή λειτουργίες (π.χ. έτοιμο σκυρόδεμα, στηθαία ασφαλείας κλπ.) . *Το ISO 9000 θεωρείται επαρκές μόνο όταν υπάρχει επαρκής και σωστήαστυνόμευση. * Η κάλυψη των υλικών με το σήμα CE δεν είναι υποχρεωτική και δεν έχει ευρεία εφαρμογή. * Υπάρχει πλήρες ή σχεδόν πλήρες Σύστημα Τεχνικών Προδιαγραφών που συμπληρώνεται, εκσυγχρονίζεται και αναθεωρείται τακτικά ή συνεχώς. Τα Πρότυπα ISO είναι αποδεκτά. * Η μεγάλη πλειοψηφία των Φορέων Πιστοποίησης είναι ιδιωτικοί. * Υφίσταται σε όλες τις χώρες Σώμα Διαπίστευσης. * Τα εργαστήρια είναι στην πλειοψηφία τους ιδιωτικά, είναι γενικώς προσανατολισμένα προς εξειδικευμένες περιοχές υλικών ή έργων και είναι διαπιστευμένα. * Το κόστος της επίβλεψης εκτιμάται προσεγγιστικά σε ποσοστό 3 ως 5% και το κόστος εργαστηριακών ελέγχων στην τάξη μεγέθους του 2% της συνολικής δαπάνης κατασκευής. Το παρακάτω χαρακτηριστικό διάγραμμα δείχνει σχηματικά το πλέγμα των ελέγχων που γίνονται στα Δημόσια Έργα, στη Μεγάλη Βρετανία.EACΜελέτηUKASΦορείς ΠιστοποίησηςΕπιθεωρήσεις ΠοιότηταςΤεχνικοί ΕλεγχοιΚατασκευή Επιθεωρήσεις Ποιότητας5. Προβλήματα - Προτάσεις επίλυσηςTVOUD - Quality.doc 2/11/201013ΥπουργείοΟ χώρος των Δημοσίων Έργων είναι ένας χώρος δύσκολος, στον οποίο ο σκληρός ανταγωνισμός, οι μεγάλοι προϋπολογισμοί, η κακή προδιάθεση της Κοινής Γνώμης και πλήθος άλλων λόγων, ευνοούν την ανάπτυξη της καχυποψίας. Είναι επομένως απολύτως αναγκαίο, η καινούργια προσπάθεια που επιχειρείται, να είναι εξ αρχής προσεγμένη, με κανόνες σαφείς, διαφανείς, πλήρεις και ρεαλιστικούς, ώστε να μην αντιμετωπίσει τη δυσπιστία και την αντίδραση και να μη γίνει αντικείμενο συναλλαγής. Η τάση πρέπει ασφαλώς να είναι προς την κατεύθυνση υποχρεώσεως των κατασκευαστικών μονάδων (στην αρχή, των μεγάλων τουλάχιστον) να επιδιώξουν την ποιότητα, να καθιερώσουν σύστημα και οργάνωση εσωτερικού ελέγχου και να αποκτήσουν το Πιστοποιητικό ISO 9000. Η ανάγκη για την επίτευξη συνθηκών Ποιότητας στα Δημόσια Έργα είναι επείγουσα. Αυτό όμως δεν πρέπει να οδηγήσει σε βεβιασμένες ενέργειες, που θα ερμηνευθούν ως προσπάθεια περιορισμού του ανταγωνισμού και δημιουργίας κλειστού club “ημετέρων”, που θα διανέμει στα μέλη του τα έργα, σε τιμές που θα επιτρέπουν όχι μόνο την κερδοσκοπία αλλά και τη διαφθορά της Διοίκησης ή και της Πολιτικής. Οι ενέργειες πρέπει να γίνουν προσεκτικά και προοδευτικά, ώστε να εξοικειωθούν όλοι με το αντικείμενο και να αφομοιώσουν τις νέες έννοιες. Ο χρόνος που θα χορηγηθεί πρέπει να είναι επαρκής, ύστερα από σωστή προετοιμασία, ώστε να μπορέσει να αναπτυχθεί το κατάλληλο κλίμα, να δοθεί άνεση προσαρμογής σε όλους, να αποφευχθεί η ψυχολογία του πανικού “μη μείνουμε έξω από το παιχνίδι“ και να μην ευνοηθεί η ανάπτυξη “ζιζανίων”. Η δράση κάποιων Γραφείων ή Ομίλων που “δηλώνουν” αρμόδια και ικανά να εξασφαλίσουν Πιστοποιητικά ISO 9000, μέσα σε χρόνους ρεκόρ και έναντι σχετικώς ασήμαντης αμοιβής, επωφελούμενα της ως άνω ψυχολογίας πανικού των Εργοληπτικών Εταιρειών πρέπει να τεθεί και να τηρείται υπό έλεγχον, για να μην εκφυλισθεί εξ αρχής η προσπάθεια για την Ποιότητα. Το ΕΣΥΔ, ο ΕΛΟΤ και τα αρμόδια όργανα της πολιτείας που θα πιστοποιήσουν την εφαρμογή του συστήματος, πρέπει να αντισταθούν με σθένος στην επιθυμία κερδοσκοπίας των “μαθητευόμενων μάγων” της πιστοποίησης. Η προσπάθεια πρέπει να αρχίσει από τους φορείς του Δημόσιου Τομέα, ήδη από το στάδιο του σχεδιασμού και της μελέτης του έργου. Ο Κύριος του Έργου ή/και το αρμόδιο επιτελικό όργανο πρέπει να αποφανθεί για την αναγκαιότητα, την σκοπιμότητα και την προτεραιότητα του έργου και πρέπει να πάρει συγκεκριμένες αποφάσεις για την επιθυμητή στάθμη ποιότητας. Η οικονομικότητα του έργου πρέπει να επιδιώκεται για τη συνολική ζωή του, για την επιλεγμένη στάθμη ποιότητας και όχιTVOUD - Quality.doc 2/11/201014εις βάρος της, ο συμβατικός προϋπολογισμός έργου πρέπει να επιτρέπει την επιτυχία του στόχου, η πιθανότητα αυξημένου αρχικού κόστους πρέπει να θεωρείται αποδεκτή. Ο μελετητής πρέπει να επιλεγεί αξιοκρατικά και με διαφάνεια που θα εξασφαλίζει την ικανότητά του να εκπονήσει τη συγκεκριμένη μελέτη και την αξιοπιστία του προϊόντος που θα παραχθεί. Οι απαιτούμενες προκαταρκτικές εργασίες (τοπογραφικές, εδαφοτεχνικές κλπ.) αποτελούν το θεμέλιο της μελέτης και δεν πρέπει να παραλείπονται. Ο έγκαιρος προγραμματισμός του έργου, θα εξασφαλίζει την δέουσα άνεση προθεσμιών για την εξέταση εναλλακτικών λύσεων από τον μελετητή και την εκπόνηση σωστής μελέτης, χωρίς τη βία παραδόσεως ημιτελών αποτελεσμάτων ή συμπερασμάτων. Στον μελετητή του έργου πρέπει να δοθούν σαφείς οδηγίες και εντολές, ώστε αυτός να περιγράψει και να προδιαγράψει στη μελέτη το έργο που θα επιτύχει την επιθυμητή ποιότητα. Ο Κύριος του Έργου θα παρακολουθεί με “επόπτη” την εξέλιξη της μελέτης κατά την εκπόνηση, θα συμμετέχει εγκαίρως στη λήψη των κρισίμων αποφάσεων και θα την ελέγχει ουσιαστικά μετά την αποπεράτωση και παράδοσή της. Η ποιότητα της μελέτης θα βαθμολογείται μετά την αποπεράτωση του έργου και ανάλογα με την ακρίβεια και την πληρότητα που παρουσίασε κατά την κατασκευή του. Το περιεχόμενο της μελέτης, ώστε να εξασφαλίζεται η επιθυμητή ποιότητα πρέπει στις λεπτομέρειες να αναζητηθεί, σε συνεργασία με τους φορείς τους ασχολούμενους και ειδικευόμενους στα έργα (η καλή ποιότητα υλικών και εργασίας, οι σωστές διαστάσεις κλπ. θεωρούνται αυτονόητες απαιτήσεις). Σε μια πρώτη προσέγγιση σημείων που σήμερα δεν περιλαμβάνονται στις υποχρεώσεις του μελετητή, θα μπορούσαν να περιληφθούν η ανάλυση του έργου σε φάσεις, η αναφορά σε κανονισμούς και προδιαγραφές, η καταγραφή των ελέγχων και της πυκνότητάς τους, ο προσδιορισμός των Hold Points κλπ., τουλάχιστον για τα συνήθη έργα που δεν επιζητούν πρωτοτυπία μεθόδων ή λύσεων κατασκευής. Αλλά και στο στάδιο της κατασκευής, οι πρώτες ενέργειες πρέπει να γίνουν από την πολιτεία, το ΥΠΕΧΩΔΕ, και να προετοιμάζουν το κλίμα προσέγγισης της ποιότητας. Παραδείγματα Προγραμμάτων Ποιότητας για κάθε κατηγορία έργων (οικοδομικά, λιμενικά, οδοποιία, υδραυλικά κλπ.) άλλά ίσως και κάθε μεγάλη ομάδα εργασιών ή υλικών (σκυροδέματα, ασφαλτικά, σιδηρά κλπ.) πρέπει να ετοιμασθούν για να αποτελέσουν “κοινό τόπο” όλου του τομέα των Δημοσίων Έργων. Ακόμα αυτά τα Προγράμματα θα πρέπει να αποτελέσουν το απαραίτητο υλικό που θα χρησιμοποιηθεί στην εκπαίδευση όλων των ασχολουμένων με το κύκλωμα παραγωγής των έργων.TVOUD - Quality.doc 2/11/201015Επίσης πρέπει να ετοιμασθούν πλήρη Υποδείγματα των απαιτήσεων που πρέπει να περιέχει μια Διακήρυξη που ζητάει την υποβολή, από τους συμμετέχοντες στον διαγωνισμό εργολάβους, Προγράμματος Ποιότητας κατά τρόπο απολύτως σαφή και πλήρη, ώστε να μην παραμένει στους διαγωνιζόμενους καμμιά αμφιβολία περί την επιθυμία του Κυρίου του Έργου. Στη Διακήρυξη πρέπει να καθρεφτίζεται σαφώς η στροφή του Κυρίου του Έργου προς την ποιότητα, στη σύλληψη, στον σχεδιασμό, στη μελέτη, στην οργάνωση, στη διοίκηση, στην χρηματοδότηση του έργου. Πρέπει να εικονίζεται η επιθυμία και η δέσμευσή του για την βέλτιστη απόδοση του επενδυομένου κεφαλαίου, η πρόβλεψή του για τη διατήρησή του στο άριστο δυνατό επίπ