ΥΠΟΓΕΙΑ ΛΑΤΟΜΕΙΑ ΑΔΡΑΝΩΝ ΥΛΙΚΩΝΟι καταστροφές στο περιβάλλον από την υπαίθρια όρυξη πέτρας για την παραγωγή αδρανών υλικών είναι ανυπολόγιστη και ανεπίστρεπτη. Το πρόβλημα απαιτεί ιδιαίτερη μελέτη και λήψη αποφάσεων πριν είναι πολύ αργά. Χάρη Ι. ΕφραιμίδηΠροοίμιο.Φωτογραφεία από λατομείο σε πευκόφυτο δάσος στη βόρεια πλαγιά του Διόνυσου, μόλις λίγα χιλιόμετρα από το κέντρο της Αθήνας. Ανυπολόγιστη καταστροφή στο περιβάλλον. Ίδιες «πληγές» σε πολύ μεγαλύτερη έκταση συναντώνται σε όλη την Ελλάδα, ακόμη σε χαρακτηρισμένες ως «προστατευόμενες» περιοχές, και κοντά σε τουριστικούς χώρους.2 Τα νομοθετικά μέτρα δεν αποδίδουν γιατί παραβιάζονται. Είναι πλέον καιρός το πρόβλημα να έρθει στα χέρια των μηχανικών. Εισαγωγή. Με αυξανόμενο ρυθμό η παραγωγή αδρανών υλικών κινείται προς την υπόγεια εκμετάλλευση. Οπωσδήποτε η ιδέα της υπόγειας εγκατάστασης ή γενικά της εκμετάλλευσης κάτω από την επιφάνεια του εδάφους αποτελεί χωρίς αμφιβολία δύσκολη εργασία. Υπάρχουν πολλά προβλήματα, τα οποία πρέπει να επιλυθούν, όπως είναι η επιλογή της θέσεως και της μεθόδου ορύξεως, η έρευνα της αγοράς και η εμπορικότητα της επιχείρησης. Η ανάγκη της υπόγειας όρυξης. Σε πολλές περιπτώσεις η απόφαση της υπόγειας λειτουργίας είναι επιτακτική ανάγκη, αφού συνδέεται με την προστασία του περιβάλλοντος και τη μείωση της ρύπανση της ατμόσφαιρας από σκόνη, θορύβους και άλλες δυσάρεστες καταστάσεις. Τα αποθέματα της υπαίθριας όρυξης εξαντλούνται, έτσι ώστε πολύ σύντομα τα αδρανή υλικά θα χαρακτηριστούν ως προϊόντα σε ανεπάρκεια, εκτός αν καταργηθούν οι προστατευτικές διατάξεις και αγνοηθούν οι επιπτώσεις στο περιβάλλον. Η εξάπλωση των αστικών περιοχών και οι περιοριστικές διατάξεις θα καταστήσουν σύντομα την ανάπτυξη των υπαιθρίων ορυχείων προβληματική μέχρι απαγορευτική. Πολλά λατομεία στα περίχωρα κατοικημένων περιοχών άρχισαν να εγκαταλείπουν τις παραδοσιακές θέσεις και να απομακρύνονται από τα κέντρα καταναλώσεως με αποτέλεσμα την αύξηση του κόστους παραγωγής λόγω των μεγαλύτερων αποστάσεων μεταφοράς. Πολύ σύντομα δεν θα υπάρχει πλέον χώρος στην επιφάνεια για το άνοιγμα νέων λατομείων. Εδώ παρατηρείται το παράδοξο ότι ενώ οι κατοικημένες περιοχές εξαπλώνονται με έντονο ρυθμό, οι αρχές αντίθετα απαγορεύουν την εγκατάσταση νέων λατομείων, τα οποία είναι απαραίτητα για τηνκάλυψη των ανάλογα αυξημένωναναγκών. Ήδη στο εξωτερικό σκέπτονται πλέον σοβαρά την λύση των υπογείων λατομείων. Σύμφωνα με στατιστικές στο τέλος του 2004 στις Ηνωμένες Πολιτείες από τα 160 υπόγεια ορυχεία τα 98 ήταν ορυχεία εξορύξεως πέτρας για αδρανή υλικά. Τεχνολογική θεώρηση της υπόγειας όρυξης.3 Η μελέτη για την εγκατάσταση υπογείου ορυχείου πέτρας πρέπει να βασίζεται σε ένα τεχνολογικό μοντέλο, το οποίο θα μελετήσει και θα αξιοποιήσει όλες τις παραμέτρους, οι οποίες επηρεάζουν το εγχείρημα, όπως είναι η οργάνωση του υπογείου ορυχείου, η επιλογή των μέσων παραγωγής μηχανημάτων και ανθρώπων, η μεταφορά στο υπαίθριο συγκρότημα επεξεργασίας, ο αερισμός, οι απαιτήσεις ασφάλειας, τα αποθέματα του κατάλληλου πετρώματος και οι συνθήκες μεταφοράς στις θέσεις διαστρώσεως. Η μελέτη πρέπει να αναφέρεται και στους γεωλογικούς παράγοντες, στη σεισμικότητα της περιοχής, στην ύπαρξη υπογείων νερών, και στην αντοχή των υπερκειμένων στρώσεων εδάφους. Πρωταρχικοί παράγοντες είναι οπωσδήποτε η ασφάλεια του προσωπικού, το κόστος παραγωγής, και η παραγωγικότητα ανά παραγόμενο εξορυσσόμενο κυβικό μέτρο. Η προστασία της οροφής είναι από τα σοβαρότερα θέματα. Τα μέτρα προστασίας έχουν εφαρμοστεί σε υπάρχοντα υπόγεια ορυχεία, που σημαίνει, ότι ήδη υπάρχει η σχετική τεχνολογία και προδιαγραφές σχεδιασμού για την αρτιότητα της σχετικής μελέτης. Κόστος. Είναι γνωστό, ότι η υπόγεια εξόρυξη απαιτεί μια διαφορετική θεώρηση, από ότι η υπαίθρια εξόρυξη. Η υπόγεια εξόρυξη λόγω της φύσεώς της απαιτεί εντονότερη εργασιακή προσπάθεια, που οφείλεται στα πρόσθετα κατασκευαστικά μέτρα, όπως είναι η ενίσχυση της οροφής με ισχυρά βλήτρα, η άμεση προστασία των παρειών και ο επαρκής αερισμός. Ο αερισμός, η άντληση μεγαλυτέρων ποσοτήτων νερού, και το πολύπλοκο ηλεκτρικό δίκτυο και το σύστημα επικοινωνίας είναι ακριβές διαδικασίες, οι οποίες δεν απαιτούνται στην υπαίθρια εξόρυξη. Επίσης απαιτείται συντήρηση των υπογείων στοών προσπελάσεως των θέσεων εξορύξεως. Το κόστος είναι ανάλογο προς την παραγωγικότητα. Σύμφωνα με αμερικανικές στατιστικές το κόστος παραγωγής εκτιμάται σε 4 έως 5 $ ανά τόνο(Illinois Continental Placer consulting firm). Το κόστος εξορύξεως στους«πάγκους» είναι 2,50 έως 3 $ ανά τόνο, περί[που ίσο με το κόστος της υπαίθριας εξόρυξης. Ο Αμερικανός ειδικός John Head δηλώνει, ότι η υπόγεια όρυξη θα είναι πάντοτε ακριβότερη από την επιφανειακή. Παρ’ όλο ότι η διαφορά κόστους εξαρτάται από τους διάφορους τοπικούς παράγοντες, το κόστος της υπόγειας εξόρυξης θα είναι κατά 1 έως 1,50 $ ανώτερο του κόστους της υπαιθρίας εξορύξεως. Οπότε αν υπάρχουν υπαίθρια4 αποθέματα σε λογικές αποστάσεις δεν ενδείκνυται η υπόγεια εξόρυξη. Το πρωταρχικό κριτήριο για την επιλογή υπόγειας εξόρυξης είναι η εξάντληση των επιφανειακών αποθεμάτων ή η αντιοικονομική εξόρυξη που οφείλεται στα αυξημένα υπερκείμενα στρώματα.. Ενδεικτικά μεγέθη για επιφανειακή εξόρυξη είναι πάχος υπερκειμένων 10 έως 12 μέτρα. Όταν όμως τα υπερκείμενα φτάνουν τα 20 έως 25 μέτρα, οπότε το κόστος εξισώνονται με το κόστος της υπόγειας εξόρυξης ή είναι ακόμη μικρότερο. Τονίζεται επίσης, ότι το κόστος μεταφοράς στις θέσεις διαθέσεως μπορεί να γίνει ένας αποφασιστικός παράγων για την απόφαση της επενδύσεως σε υπόγειο ορυχείο. Το κόστος είναι απαγορευτικό, όταν η απόσταση μεταφοράς υπερβαίνει τα 60 έως 70 χιλιόμετρα. Αποκατάσταση, Περιβάλλον. Παράλληλα με την ασφάλεια, την εκπαίδευση του προσωπικού, την ειδική τεχνολογία και τις γεωλογικές συνθήκες, ο εξοπλισμός και το περιβάλλον πρέπει να είναι στην κορυφή των προτεραιοτήτων στην απόφαση της λύσεως υπογείας εξορύξεως. Ο σχεδιασμός του ορυχείου πρέπει να αναφέρεται τόσο στην προστασία του περιβάλλοντος, όσο και στην αποκατάσταση του. Η απόφαση για υπόγεια εκμετάλλευση. Η λήψη της σχετικής αποφάσεως για την εγκατάσταση υπογείου ορυχείου υποστηρίζεται από κατάλληλα λογισμικά προγράμματα. Παράλληλα πρέπει να δοθούν απαντήσεις στα εξής ερωτήματα: •Ποιοι είναι οι εγγενείς κίνδυνοι της υπόγειας εξόρυξης στο θεωρούμενο κοίτασμα;•Υπάρχουν προηγούμενα σχετικά στοιχεία για υπόγεια εξόρυξη;•Υπάρχουν μιναδόροι με εμπειρία σε υπόγεια έργα; Υπάρχειδυνατότηταεκπαιδεύσεως μιναδόρων για να εργαστούν με ασφάλεια σε υπόγεια εργασία; •Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στην κοινωνία, όπως από θορύβους μηχανημάτων, σκόνη, ποιότητα νερού, καθιζήσεις από κουφώματα, μελλοντική όξινη ρύπανση του νερού.5 Μέθοδοι εξορύξεως.Συγκρ. επεξεργασίαςΕπιφάνειαΕπιφάνεια ΥπερκείμεναΣυγκρ. επεξεργασίαςΥπερκείμενα Μεταφορέας ΦλέβαΟρυχείο με οριζόντιες στοές. Είναι η απλούστερη μέθοδος υπόγειας εξόρυξης. Χρησιμοποιείται όταν η φλέβα είναι κοντά στην επιφάνεια, ή όταν η φλέβα συναντάται με το έδαφος.Ορυχείο με πρανές εφαρμόζεται, όταν υπάρχει επικλινές έδαφος στο άνοιγμα του ορυχείου. Το πρανές μπορεί να ακολουθήσει το κοίτασμα ή να ανοιχτεί μέσα από το βράχο μέχρι τη φλέβα του υγιούς πετρώματος.Πλαίσιο κεφαλής Συγκρ. επεξεργασίας ΒαρούλκοΚάδος βαρούλκουΦρέαρΕπιφάνειαΥπερκείμεναΦλέβαΟρυχεία με κατακόρυφο φρέαρ. Εφαρμόζονται, όταν το υγιές πέτρωμα βρίσκεται σε μεγάλο βάθος από την επιφάνεια.6Προχωρημένο συνεργείο σε ορυχείο υπόγειας εξόρυξης αδρανών υλικών. Επισκευή κρουστικών υδραυλικών σφυρών.