Ç ÔÅ×ÍÏËÏÃÉÁ ÓÔÏÍ ÅËËÁÄÉÊÏ ×ÙÑÏ, 3000-750 ð.×. Áðü ôïí ê. Óô. Ã.Öñáãêüðïõëï, Äñ.Ìç÷áíéêü, ÊáèçãçôÞ Ç Éóôïñßá ôçò ôå÷íïëïãßáò îåêéíÜåé, êáôÜ ôçí åõñùêåíôñéêÞ Üðïøç, óôç Ìåóïðïôáìßá êáé ðñï÷ùñÜåé, áñãÜ áëëÜ óôáèåñÜ, ðñïò äõóìÜò. Ïé ÊéíÝæïé êáé Éíäïß ðáñïõóéÜæïíôáé áñãüôåñá ó’ áõôÞ ôç èåþñçóç, áí êáé öáßíåôáé íá åß÷áí áíáðôýîåé áñêåôÜ íùñßôåñá ðïëéôéóìü ìå ôå÷íïëïãéêÜ óôïé÷åßá. Ï ëüãïò ðïõ õðïâáèìßæåôáé áõôü ôï áðùáíáôïëéêü êáé íïôéïáóéáôéêü ðáñåëèüí åßíáé üôé äåí Ý÷ïõí äéáóùèåß åðáñêÞ äåßãìáôá êáé ãñáðôÜ óôïé÷åßá, þóôå íá ðåñéãñáöïýí ôá ãåãïíüôá ó’ åêåßíåò ôéò ÷þñåò åðáñêþò! Ç åëëçíéêÞ éóôïñßá îåêéíÜåé óôçí áêáäçìáúêÞ èåþñçóÞ ôçò ìå ôç ìõêçíáúêÞ åðï÷Þ. Óôï ðëáßóéï áõôÞò ôçò ðáñïõóßáóçò áñ÷ßæïõìå üìùò áðü ôçí ðñïãåíÝóôåñç ìéíùéêÞ åðï÷Þ, áöåíüò ãéá íá êáëýøïõìå áõôü ðïõ áíôéëáìâáíüìáóôå óÞìåñá ùò åëëáäéêü ÷þñï, áöåôÝñïõ åðåéäÞ áíÜìåóá óôéò äýï åðï÷Ýò õðÜñ÷åé ó÷Ýóç óõíÝ÷åéáò, üðùò õðÜñ÷åé óõíÝ÷åéá áðü ôç ìåóáíáôïëéêÞ êáé ôçí áéãõðôéáêÞ åðï÷Þ óôç ìéíùéêÞ. Óôçí ðåñéï÷Þ ôùí ÊõêëÜäùí äéáðéóôþíïíôáé áñ÷éêÝò ìåôáëëïõñãéêÝò äñáóôçñéüôçôåò Þäç áðü ôï 3000 ð.×. (åðï÷Þ ÷áëêïý), áõôÝò äåí óôÞñéîáí üìùò ôç äçìéïõñãßá õøçëïý ðïëéôéóìïý, áíôßóôïé÷ïõ ìå åêåßíïõò ôçò Ìåóïðïôáìßáò êáé ôçò Áéãýðôïõ. Áõôü ðéèáíüí íá ïöåßëåôáé óôï ãåãïíüò üôé ïé èáëÜóóéåò ìåôáöïñÝò äåí Þôáí áêüìá ãéá ôï ëáü ôùí ÊõêëÜäùí åýêïëåò Þ äõíáôÝò êé Ýôóé äåí õðÞñ÷å åõêáéñßá ãéá áíÜðôõîç ôïõ åìðïñßïõ êáé ìÝóù áõôïý, ôçò óõëëïãÞò íÝùí ãíþóåùí ãéá ôçí ïñãÜíùóç ôçò ðüëçò, ôéò ôå÷íéêÝò åîåëßîåéò ê.Ü. Ïé ðñþôïé ðïëéôéóìïß ðïõ áíáðôýóóïíôáé óôï óçìåñéíü åëëáäéêü ÷þñï åßíáé áõôïß ôçò ÊñÞôçò êáé ôùí Ìõêçíþí. Êáé ïé äýï(*) Ôá “ÔÅ×ÍÉÊÁ” ìå éäéáßôåñç éêáíïðïßçóç öéëïîåíïýí óåéñÜ Üñèñùí åíüò äéáêåêñéìÝíïõ óõíáäÝëöïõ êáé êáëïý ößëïõ ìå îå÷ùñéóôÞ êáé ðïëýðëåõñç ðñïóöïñÜ óôçí ôå÷íéêÞ Åêðáßäåõóç êáé Ðáéäåßá. Ïé áíáäñïìÝò óôçí Éóôïñßá ôçò Ôå÷íïëïãßáò êáé ôùí Êáôáóêåõþí ôïõ ê. Óô. Öñáãêüðïõëïõ âáóßæïíôáé óå ðïëý÷ñïíåò Ýñåõíåò êáé óõóôçìáôéêÝò áîéïðïéÞóåéò äéÜóðáñôùí ðëçñïöïñéþí, óå óõíäõáóìü ìå ôçí óðÜíéá óõíèåôéêÞ éêáíüôçôá ôïõ áñèñïãñÜöïõ ìáò. Åîáßñåôéêü åíäéáöÝñïí ðáñïõóéÜæåé êáé ìéá åðßóêåøç óôçí éóôïóåëßäá ôïõ ê. Óô. Öñáãêüðïõëïõ: www.sfrang.comÝ÷ïõí Ýíá êïéíü ÷áñáêôçñéóôéêü: äåí ó÷åôßæïíôáé ìå êÜðïéï ìåãÜëï ðïôÜìé, üðùò óôç Ìåóïðïôáìßá (Ôßãñçò-ÅõöñÜôçò) êáé óôçí Áßãõðôï (Íåßëïò), áëëÜ Ý÷ïõí ôç âÜóç ôïõò óå åäÜöç ðïõ óÞìåñá èá ïíïìÜæáìå îåñéêÜ. Áéôßá áõôÞò ôçò äéáöïñïðïßçóçò åßíáé üôé ï ðïôáìüò ùò ìÝóï êõêëïöïñßáò êáé åðéêïéíùíßáò Ý÷åé áíôéêáôáóôáèåß áðü ôç èÜëáóóá ôïõ Áéãáßïõ.Þ ïñåé÷Üëêéíá ôÜëáíôá ùò ìïíÜäá âÜñïõò êáé ðëçñùìÞò. Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá êïììÜôé ìåôÜëëïõ ìå âÜñïò ðåñß ôá 25 êéëÜ ðïõ Ý÷åé ôï ó÷Þìá ðñïâéÜò âïäéïý, áðü ôçí ïðïßá Ý÷ïõí áðïêïðåß ôï êåöÜëé êáé ç ïõñÜ. Åßíáé ðñïöáíÝò üôé ïé ðñïâéÝò æþùí áðïôåëïýóáí ðñïãåíÝóôåñåò ìïíÜäåò ðëçñùìÞò êáé ðáñÝìåéíå áõôÞ ç ìïñöÞ ãéá íá äéáôçñçèåß ï óõíåéñìüò ìå ôï ìÝóï ðëçñùìÞò.ÊíùóüòÔüóï óôá ïìçñéêÜ Ýðç, üóï êáé óôïõò Çñüäïôï êáé Èïõêõäßäç áíáöÝñåôáé üôé äéÜöïñåò öõëÝò (ðéèáíüí ÊÜñåò êáé ËÝëåãåò) åß÷áí áíáðôýîåé óôçí áíáôïëéêÞ Ìåóüãåéï éó÷õñü ðåéñáôéêü óôüëï, ìå áðïôÝëåóìá íá Ý÷åé åîáðëùèåß ç åîïõóßá ôïõò óôá íçóéÜ ôïõ Áéãáßïõ êáé óôçí ÊñÞôç. Ç äñáóôçñéüôçôá áõôþí ôùí «êáêïýñãùí» (Èïõêõäßäçò) áíåóôÜëç ìå ôçí áíÜðôõîç ôçò ìéíùéêÞò íáõôéêÞò äýíáìçò. ÁõôÝò ïé ðëçñïöïñßåò ìáñôõñïýí üôé ðñÝðåé íá åß÷áí áíáðôõ÷èåß åêåßíïõò ôïõò áéþíåò åõÝëéêôá ðëïßá, ìå ôá ïðïßá ïé ðåéñáôÝò åêôåëïýóáí ôéò êáôáäñïìéêÝò áðïóôïëÝò ôïõò.Ðåñß ôï 2600 ð.×. Ýñ÷ïíôáé óôçí ÊñÞôç ó å ä éá ä ï÷ éêÜ êýìáôá öõëÝò áðü ôç ÌéêñÜ Áóßá êáé ôéò ðåñéï÷Ýò ðïõ óÞìåñ á âñ ßó êïíôáé ç Óõñßá êáé ï Ëßâáíïò. Ðéèáíüí íá åßíáé Öïßíéêåò, ßóùò üìùò êáé Üëëïé ëáïß ðïõ áðùè Þè ç ê á í á ð üÓôçí ÊñÞôç êáé óôéò ÌõêÞíåò, áëëÜ êáé óôçí Áßãõðôï, ÷ñçóéìïðïéïýíôáí ôá ÷ÜëêéíáO ê. ÓôÝëéïò Ã. Öñáãêüðïõëïò, óðïýäáóå Çëåêôñïëïãßá êáé ÌáèçìáôéêÜ óôï Ðïëõôå÷íåßï Darmstadt Ãåñìáíßáò ìå åéäßêåõóç óôç ÈåùñçôéêÞ Çëåêôñïëïãßá. Åßíáé Äéðëùìáôïý÷ïò Çëåêôñïëüãïò êáé ÄéäÜêôùñ Ìç÷áíéêüò. ÄéåôÝëåóå âïçèüò êáé åðéìåëçôÞò óôï Ðïëõôå÷íåßï Darmstadt, åðéìåëçôÞò êáé ëÝêôïñáò óôï Å.Ì. Ðïëõôå÷íåßï êáé áðü ôï 1984 - 2009 äéåôÝëåóå ìüíéìïò êáèçãçôÞò óôï ÔÅÉ ÁèÞíáò. Äßäáîå «ÂáóéêÞ Çëåêôñïôå÷íßá», «ÅöáñìïãÝò ÐïëõìÝóùí» êáé «Éóôïñßá ôçò Ôå÷íïëïãßáò». ¸÷åé óõããñÜøåé 15 âéâëßá ÂáóéêÞò Çëåêôñïôå÷íßáò, Åöáñìïãþí ôùí Ç.Õ. êáé ôçò Éóôïñßáò ôçò Ôå÷íïëïãßáò êáé Ý÷åé äçìéïõñãÞóåé åöáñìïãÝò çëåêôñïíéêþí ðïëõìÝóùí ãéá ìåìïíùìÝíïõò ÇÕ, ãéá ôïðéêÜ äßêôõá êáé ãéá ôï Internet. Áðü ôï 1985 äéåôÝëåóå åêðáéäåõôéêüò õðåýèõíïò êáé óõíôïíéóôÞò åðéìïñöùôéêþí ðñïãñáììÜôùí äéáöüñùí éäéùôéêþí êáé äçìüóéùí öïñÝùí ìå êýñéá áíôéêåßìåíá ôá ÐïëõìÝóá êáé ôï CAD. Áðü ôï Ýôïò 2009 åßíáé óõíôáîéïý÷ïò êáé ïìüôéìïò êáèçãçôÞò ÔÅÉ. ÉäéùôéêÜ áó÷ïëåßôáé ìå ôçí øçöéáêÞ öùôïãñáößá, ìå ôéò ÷ñÞóåéò ôïõ õðïëïãéóôÞ óôç æùãñáöéêÞ êáé óôç ìïõóéêÞ êáé ðáßæåé öëÜïõôï. ÌåëåôÜåé áðü ôá öïéôçôéêÜ ôïõ ÷ñüíéá ôç æùÞ, ôï Ýñãï êáé ôçí åðï÷Þ ôïõ W.A.Mozart.Ç ÔÅ×ÍÏËÏÃÉÁ ÓÔÏÍ ÅËËÁÄÉÊÏ ×ÙÑÏ, 3000-750 Ð.×. ôïõò ÓïõìÝñéïõò Þ áðü ôïõò äéáäü÷ïõò ôïõò óôç Ìåóïðïôáìßá. Óôçí ÊñÞôç áíáðôý÷èçêå áðü áõôïýò ôïõò ëáïýò ï ðñþôïò õøçëüò ðïëéôéóìüò óôïí åëëáäéêü ÷þñï, ï ïðïßïò ðïëéôéóìüò ïíïìÜæåôáé óÞìåñá ìéíùéêüò. Áõôüò ï ðïëéôéóìüò áíÝðôõîå áõôïôåëÞ óõóôÞìáôá ãñáöÞò, áñ÷éêÜ êáé ðåñßðïõ áðü ôï Ýôïò 2000 ùò ôï17ï áéþíá ð.×., ôç ëåãüìåíç éåñïãëõöéêÞ Þ åéêïíïãñáöéêÞ ãñáöÞ (äéáöïñåôéêÞ áðü åêåßíç ôçò Áéãýðôïõ) êáé óôç óõíÝ÷åéá ôç ãñáììéêÞ Á, ôç ãñáììéêÞ Â êáé ôçí êõðñïìéíùéêÞ. Ï ðñïóäéïñéóìüò «ìéíùéêüò» ðñïÝñ÷åôáé áðü ôï ìõèéêü âáóéëéÜ Ìßíùá. Äåí Ý÷åé äéåõêñéíéóôåß, áí õðÞñîå Ýíá óõãêåêñéìÝíï ðñüóùðï ìå áõôü ôï üíïìá Þ áí Ìßíùáò ïíïìáæüôáí, Ýóôù áðü ìéá åðï÷Þ êáé ýóôåñá, êÜèå âáóéëéÜò ðïõ áíÝâáéíå óôï èñüíï ôçò ÊñÞôçò, üðùò óõíÝâáéíå ìå ôï üíïìá Öáñáþ óôçí Áßãõðôï. ÁõôÞ ç äåýôåñç åêäï÷Þ èåùñåßôáé áðü ôïõò Éóôïñéêïýò êáé ç ðéèáíüôåñç. Ç ìéíùéêÞ åðï÷Þ ÷ùñßæåôáé óå ôñåéò ðåñéüäïõò, ôçí ðñùôïìéíùéêÞ, ôç ìåóïìéíùéêÞ êáé ôçí õóôåñïìéíùéêÞ. Ç ãñáììéêÞ ãñáöÞ Á ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ðåñßðïõ áðü ôï 1700 ð.×. êáé ãéá ôñåéò áéþíåò, ôá óýìâïëÜ ôçò åßíáé óõíäõáóìïß ãñáììþí. ÁõôÞ ç ãñáöÞ äåí Ý÷åé áðïêñõðôïãñáöçèåß ìÝ÷ñé óÞìåñá. Ç ãñáììéêÞ ãñáöÞ Â åßíáé óõëëáâïãñáöéêÞ êáé ìå áõôÞ áðïäüèçêå ç åëëçíéêÞ ãëþóóá åêåßíçò ôçò åðï÷Þò, ðåñßðïõ áðü ôï 1400 ìÝ÷ñé ôï 1200 ð.×. Ó' áõôÞ ôç ãñáöÞ, ç ïðïßá áðïêñõðôïãñáöÞèçêå óôç äåêáåôßá ôïõ 1950, äçëþíåé êÜèå ãñÜììá ìßá Þ ðåñéóóüôåñåò óõëëáâÝò, ãåãïíüò ðïõ ðñïêáëåß äõóêïëßåò óôçí áíÜãíùóç êåéìÝíùí. Ç êõðñïìéíùéêÞ ãñáöÞ ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ðåñßðïõ óôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá 15001100 ð.×. êáé äåí Ý÷åé áðïêñõðôïãñáöçèåß ìÝ÷ñé óÞìåñá. ÊáôÜ ôçí ðñùôïìéíùéêÞ åðï÷Þ éäñýïíôáé ïéêéóìïß óôá áíáôïëéêÜ ôïõ íçóéïý êáé óôçóõíÝ÷åéá óôçí êåíôñéêÞ ÊñÞôç. Ï ëáüò ðïõ åãêáôáóôÜèçêå êáé áíáðôý÷èçêå åäþ åß÷å ãíþóåéò ôçò íáõôéêÞò ôÝ÷íçò, ïñãÜíùóå áóöáëÞ ëéìÜíéá êáé áîéïðïßçóå ôï èáëÜóóéï ðëïýôï. Ðéèáíüí ëüãù áõôïý ôïõ ðñïóáíáôïëéóìïý ðñïò ôéò èáëÜóóéåò äñáóôçñéüôçôåò, äåí åíäéáöÝñèçêáí ïé Êñçôéêïß áõôÞò ôçò åðï÷Þò íá ïñãáíþóïõí Ýíá êåíôñéêü êñÜôïò, ãé' áõôü äéáôçñÞèçêáí óå ëåéôïõñãßá êáé áíáðôý÷èçêáí ðáñÜëëçëá ðïëëÜ áóôéêÜ êÝíôñá. Óôïí áãñïôéêü ôïìÝá åßíáé âÝâáéï üôé ïé ÊñÞôåò êáëëéÝñãçóáí äçìçôñéáêÜ, áëëÜ åðßóçò åëáéüäåíôñá êáé áìðÝëéá, ôá ïðïßá åõäïêéìïýí êáé óå ëéãüôåñï åýöïñá åäÜöç. Ëßãï ìåôÜ ôï 2000 ð.×. êáôáóêåõÜóôçêáí ôá ìåãÜëá áíÜêôïñá óôçí Êíùóü êáé óôç Öáéóôü, ïé ïðïßåò óôáäéáêÜ áíÝëáâáí ôïí Ýëåã÷ï ìåãÜëùí ðåñéï÷þí ôçò ÊñÞôçò. Âñéóêüìáóôå Þäç óôç ìåóïìéíùéêÞ ðåñßïäï, ôçò ïðïßáò ç ÷ñõóÞ åðï÷Þ ôïðïèåôåßôáé ðåñßðïõ óå 2 áéþíåò, 1700-1500 ð.×. Ôï ðïëéôéêü óýóôçìá ðïõ åðéêñáôåß åßíáé ç óõãêåíôñùôéêÞ âáóéëéêÞ åîïõóßá ìå éó÷õñÝò èåïêñáôéêÝò ðñïóìßîåéò, üðùò êáé óôçí Áßãõðôï. Ï âáóéëéÜò áíôëåß ôçí åîïõóßá ôïõ áðü ôï èåü êáé ãé' áõôü äåí äßíåé ëïãáñéáóìü óôïõò èíçôïýò, ïé ïðïßïé üìùò õößóôáíôáé ôçí ðïëéôéêÞ ôïõ. ÁõôÞ ç ðñùô á ñ ÷ éê Þ á í ô ß ë çøç ðåñß èåüóôáëôçò åîïõóßáò õéïèåôÞèçêå áðü üëá ó÷åäüí ôá ìåôáãåíÝóôåñá ðïëéôéêÜ óõóôÞìáôá, ìå åëÜ÷éóôåò åîáéñÝóåéò êáé îåðåñÜóôçêå ïñéóôéêÜ ìå ôï Äéáöùôéóìü êáé ôç ãáëëéêÞ åðáíÜóôáóç, ðåñß ôá 3.000 ÷ñüíéá áñãüôåñá. Ôï áíáðôõãìÝíï ìéíùéêü êñÜôïò óôçñßæå-Êéïíïóôïé÷ßá óôï áíÜêôïñï ôçò Êíùóïý, Äßóêïò Öáéóôïý ìå åéêïíïãñÜììáôá Þ éäåïãñÜììáôá ôçò åîåëéãìÝíçò ìïñöÞò ðñþôçò ìéíùéêÞò ãñáöÞòôáé óôçí êõñéáñ÷ßá ôùí èáëáóóþí êáé ìÝóù áõôÞò óôï åìðüñéï ìå ôïõò ëáïýò ôçò áíáôïëéêÞò Ìåóïãåßïõ. Ç íáõôéêÞ äñáóôçñéüôçôá óõíäÝåôáé ìå ôç äçìéïõñãßá «áðïéêéþí», êõñßùò óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ Áéãáßïõ êáé åéäéêüôåñá óôéò ÊõêëÜäåò. Ðïëý óçìáíôéêÜ åßíáé åðßóçò ôá åðéôåýãìáôá ôïõ ìéíùéêïý ðïëéôéóìïý óôá äïìéêÜ Ýñãá. ÊáôÜ ìÞêïò ôïõ íçóéïý êáôáóêåõÜóôçêå äñüìïò ìå óôáèåñü õðüóôñùìá, êÜôé ðïõ åðéâåâáéþíåé ôçí áõîçìÝíç åóùôåñéêÞ åðéêïéíùíßá. Ôá áíÜêôïñá ðïõ êôßæïíôáé óå äéÜöïñá áóôéêÜ êÝíôñá ôïõ íçóéïý, åßíáé ðïëõþñïöá, êáëëéôå÷íéêÜ äéáêïóìçìÝíá êáé äáéäáëþäç. Ìåãáëýôåñï êáé óçìáíôéêüôåñï áðü áõôÜ åßíáé ôï áíÜêôïñï ôçò Êíùóïý, ìå ôÝóóåñéò ïñüöïõò óå Ýêôáóç ðåñß ôá 22.000 ôåôñáãùíéêÜ ìÝôñá. Ç äáéäáëþäçò êáôáóêåõÞ ôïõ åßíáé ðéèáíüí íá äçìéïýñãçóå óôïõò ìåôáãåíÝóôåñïõò ¸ëëçíåò ôï ìýèï ôïõ ëáâýñéíèïõ. Óôá áíÜêôïñá ôçò Êíùóïý õðÜñ÷åé óýóôçìá ðáñï÷Þò íåñïý êáé áðï÷Ýôåõóçò êáé ìåãÜëïò áñéèìüò ðéèáñéþí ãéá áðïèÞêåõóç ôñïöþí ê.Ü.Êýñéï ÷áñáêôçñéóôéêü üëùí ôùí áíáêôüñùí áõôÞò ôçò åðï÷Þò óôçí ÊñÞôç åßíáé üôé äåí Ý÷ïõí êôéóôåß óôáäéáêÜ, ìå ðñïóèÞêåò êáôÜ åðï÷Ýò, áëëÜ ìå åíéáßá êáôáóêåõÞ âÜóåé ðñïìåëåôçìÝíùí áñ÷éêþí ó÷åäßùí. ËåðôïìÝñåéåò ãéá êáôáóêåõáóôéêÜ èÝìáôá êáé áñ÷éôåêôïíéêÝò åðéëïãÝò áõôþí ôùí áíáêôüñùí äéáðéóôþíåé êÜèå åðéóêÝðôçò óôá áíáóôõëùìÝíá áíáêôïñéêÜ åñåßðéá êáé óôá äéÜöïñá ìïõóåßá (ÇñÜêëåéï, ÁèÞíá). ÅêôéìÜôáé üôé êáôÜ ôç ÷ñõóÞ åðï÷Þ ôïõ Ìéíùéêïý êñÜôïõò, ç Êíùóüò åß÷å ðåñß ôïõò 80-100 ÷éëéÜäåò êáôïßêïõò. Áí êáé ï ìéíùéêüò ðïëéôéóìüò âñéóêüôáí óå óõíå÷Þ áíôáëëáãÞ ðñïúüíôùí êáé éäåþí ìå ôçí Áßãõðôï, äéáðéóôþíïõìå üôé ïé ðáñáóôÜóåéò óå ôïß÷ïõò êáé ðéèÜñéá îåöåýãïõí áðü ôï áõóôçñü êáé Üêáìðôï ôùí áéãõðôéáêþí êáé Ý÷ïõí ÷Üñç êáé êßíçóç. ¢íèñùðïé êáé æþá ðáñéóôÜíïíôáé ìå öõóéêü ôñüðï, íåáñïß ðïõ ðçäÜíå ðÜíù áðü ôïí ôáýñï, óêõëéÜ ðïõ êõíçãÜíå êÜðñïõò ê.ï.ê. Óôçí õóôåñïìéíùéêÞ åðï÷Þ êõñéáñ÷åß ï éó÷õñüò êñçôéêüò óôüëïò óå üëåò ôéò áêôÝò ôçò áíåðôõãìÝíçò Ìåóïãåßïõ, áðü ôç ÌéêñÜÇ ÔÅ×ÍÏËÏÃÉÁ ÓÔÏÍ ÅËËÁÄÉÊÏ ×ÙÑÏ, 3000-750 Ð.×. Áóßá, ìÝ÷ñé ôç Óéêåëßá êáé ôçí Éóðáíßá. ÎáöíéêÜ öáßíåôáé üìùò íá åðÝñ÷åôáé óôçí ÊñÞôç ç êáôáóôñïöÞ. ÊáôÜ ôéò óýã÷ñïíåò áíáóêáöÝò áíáêáëýðôïõí ïé áñ÷áéïëüãïé óå ðïëëÜ óçìåßá ôïõ íçóéïý áëëåðÜëëçëá ß÷íç êáôáóôñïöþí, êáôáññåýóåéò êáé ðõñêáãéÝò, ìå áóáöåßò åíäåßîåéò äéáöïñåôéêþí ÷ñïíïëïãéþí. Åßíáé Üãíùóôï ðïéá ãåãïíüôá ðñïêÜëåóáí ôçí êáôáóôñïöÞ ôùí áíáêôüñùí ôçò Êíùóïý. ºóùò íá ïöåßëåôáé óå åðéäñïìÝò Á÷áéþí áðü ôçí Ðåëïðüííçóï ðïõ åß÷áí åíôùìåôáîý åìöáíéóôåß óôï ðñïóêÞíéï ôçò Éóôïñßáò, ßóùò üìùò áëëåðÜëëçëïé óåéóìïß êáé óõíåðáêüëïõèåò ðõñêáãéÝò íá Þôáí ïé êõñéüôåñåò áéôßåò. Ìßá Üëëç åêäï÷Þ åßíáé üôé ç Ýêñçîç ôïõ çöáéóôåßïõ ôçò ÈÞñáò (Óáíôïñßíçò), ß÷íç áðü ôçí ôÝöñá ôïõ ïðïßïõ Ý÷ïõí åíôïðéóôåß ôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ áêüìá êáé óôïõò ðÜãïõò ôïõ âüñåéïõ ðüëïõ, ðñïêÜëåóå, ìáæß ìå Ýíá éó÷õñü ðáëéññïúêü êýìá (ôóïõíÜìé), ìßá áðü ôéò ìåãáëýôåñåò êáôáóôñïöÝò, ðéèáíüí êáé ôçí ïñéóôéêÞ åîáöÜíéóç ôïõ ìéíùéêïý ðïëéôéóìïý. Íåüôåñåò ãåùëïãéêÝò áíáëýóåéò áëëÜ êáé ïé ìåëÝôåò óôá äÝíäñá ôçò Âñåôáíßáò (÷ñïíïëüãçóç ìå åîÝôáóç åôÞóéùí äáêôõëßùí ôùí êïñìþí), äåß÷íïõí üìùò üôé ç Ýêñçîç ôïõ çöáéóôåßïõ ðñÝðåé íá óõíÝâç ðñéí áðü ôçí êáôÜññåõóç ôïõ ìéíùéêïý ðïëéôéóìïý. ÐÝñá áðü áõôÜ, áðü ðéíáêßäåò ìå êåßìåíá óôç ãñáöÞ ãñáììéêÞ Â ðïõ Ý÷ïõí âñåèåß óôçí ÊñÞôç, óõìðåñáßíåôáé üôé óôá áíÜêôïñá ôçò Êíùóïý êõâåñíïýóáí óôá ÷ñüíéá 1400-1200 ð.×., äçëáäÞ ìåôÜ ôç ìåãÜëç Ýêñçîç ôïõ çöáéóôåßïõ, Üíèñùðïé ðïõ åß÷áí Ýñèåé áðü ôçí çðåéñùôéêÞ ÅëëÜäá, ðéèáíüôáôá Á÷áéïß. Ðåñßðïõ áðü ôï 1100 ð.×. êáé ìåôÜ öôÜíïõí óôï íçóß Äùñéåßò. Ãé' áõôü ðáñáìÝíåé áêüìá Ýíá áßíéãìá, áí ïé íåüôåñïé êõâåñíÞôåò êõñéÜñ÷çóáí óå ìéá ÷þñá ðïõ ôç âñÞêáí åñåéðùìÝíç Þ ôçí åñåßðùóáí ðñþôá ìå ðïëåìéêÝò åíÝñãåéåò êáé ìåôÜ ôçí åîïõóßáóáí. ÓõìðåñáóìáôéêÜ ìðïñïýìå íá áíáöÝñïõìå üôé ï ìéíùéêüò ðïëéôéóìüò äåí ðáñïõóßáóå áîéïóçìåßùôåò ôå÷íéêÝò êáéíïôïìßåò, áëëÜ êéíÞèçêå óôá ß÷íç ôùí «ìåãÜëùí äõíÜìåùí», Ìåóïðïôáìßáò êáé Áéãýðôïõ, ìå ôéò ïðïßåò âñéóêüôáí äéáñêþò óå åðáöÞ, åéóÜãïíôáò ðáñÜëëçëá áîéüëïãåò âåëôéþóåéò óôïí ïéêïäïìéêü ôïìÝá.ÁêñùôÞñé Ôá íçóéÜ ôïõ Áéãáßïõ åðçñåÜóôçêáí óå ìåãÜëï âáèìü áðü ôï ìéíùéêü ðïëéôéóìü, ðñÜãìá ðïõ äéáðéóôþíåôáé éäéáßôåñá óôç ÈÞñá. Åêåß áíáêáëýöèçêå óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ Áêñùôçñßïõ Ýíáò ïéêéóìüò, ï ïðïßïò êáôáóôñÜöçêå ìÜëëïí áðü ôç ìåãÜëç Ýêñçîç ôïõ çöáéóôåßïõ. Óôïí ïéêéóìü áõôüí ìå ôá ðïëõþñïöá êôÞñéÜ ôïõ, äåí Ý÷ïõí âñåèåß ß÷íç íåêñþí, áíèñþðùí Þ æþùí, ðñÜãìá ðïõ óçìáßíåé üôé ïé êÜôïéêïé ôïí åãêáôÝëåéøáí Ýãêáéñá êáé óõóôçìáôéêÜ, åñìçíåýïíôáò óùóôÜ ôá ðñïìçíýìáôá ôçò Ýêñçîçò ôïõ çöáéóôåßïõ. Ïé ðñþôåò åãêáôáóôÜóåéò óôï ÁêñùôÞñé ÷ñïíïëïãïýíôáé áðü ôïõò ôåëåõôáßïõò áéþíåò ôçò íåïëéèéêÞò åðï÷Þò (ôïõëÜ÷éóôïí áðü ôçí 4ç ÷éëéåôßá ð.×.) ÊáôÜ ôçí ðñþéìç åðï÷Þ ôïõ ÷áëêïý (3ç ÷éëéåôßá ð.×.) õðÞñ÷å Þäç ï ïéêéóìüò óôï ÁêñùôÞñé. ÊáôÜ ôç ìÝóç êáé ôçí ðñþéìç ýóôåñç åðï÷Þ ôïõ ÷áëêïý (20ïò17ïò áéþíáò ð.×.) ï ïéêéóìüò áõôüò åðåêôÜèçêå êáé áíáäåß÷èçêå óå Ýíá áðü ôá óçìáíôéêüôåñá áóôéêÜ êÝíôñá êáé ëéìÜíéá ôïõ Áéãáßïõ. Ãéá ôç ìåãÜëç ôïõ áíÜðôõîç ôïõ Áêñùôçñßïõ ìáñôõñïýí ç ìåãÜëç Ýêôáóç ôïõ ïéêéóìïý (ðåñßðïõ 200 óôñÝììáôá), ç Üñéóôç ðïëåïäïìéêÞ ôïõ ïñãÜíùóç, ôï áðï÷åôåõôéêü äßêôõï, ôá ðåñßôå÷íá ðïëõþñïöá êôÞñéÜ ôïõ ìå ôïí Ýîï÷ï ôïé÷ïãñáöéêü äéÜêïóìï, ôá äéáêïóìçìÝíá ìå ãåùìåôñéêÜ ó÷Þìáôá äï÷åßá êáé ðéèÜñéá, ç ðëïýóéá åðßðëùóç êáé ïéêïóêåõÞ ê.Ü. Ôá ðïéêßëá åéóçãìÝíá ðñïúüíôá ðïõ âñÝèçêáí ìÝóá óôá êôÞñéá, äåß÷íïõí ðüóï åõñý Þôáí ôï ðëÝãìá ôùí åîùôåñéêþí ó÷Ýóåùí ôïõ Áêñùôçñßïõ. Öáßíåôáé íá äéáôçñïýíôáí óôåíÝò ó÷Ýóåéò ìå ôç ìéíùéêÞ ÊñÞôç, áëëÜ õðÞñ÷å åðéêïéíùíßá êáé ìå ôçí ÇðåéñùôéêÞ ÅëëÜäá, ôç ÄùäåêÜíçóï, ôçí Êýðñï, ôç Óõñßá êáé ôçí Áßãõðôï. Óôá åõñÞìáôá ðïõ Ý÷ïõí åíôïðéóèåß ìÝ÷ñé ôþñá óôïí ïéêéóìü ôïõ Áêñùôçñßïõ, ðåñéëáìâÜíïíôáé ìåãÜëá ðÝôñéíá óöõñéÜ âÜñïõò ìÝ÷ñé 15 êéëÜ, âáñéÜ áìüíéá, óêïõñéÝò êáé Üëëá êáôÜëïéðá áðü ôçí ôÞîç ìåôÜëëùí, ìéá ôóéìðßäá ìåãÜëùí äéáóôÜóåùí, Ýíá öõóåñü ãéá ôçí åíßó÷õóç ôçò öùôéÜò, ìÞôñåò ãéá ôçí êáôáóêåõÞ âáñéäéþí ãéá ôá äß÷ôõá êáé Ýíá ðñùôüôõðï êáìéíÝôï, ìÜëëïí ãéá ôçí åðåîåñãáóßá ëåðôþí ìåôáëëéêþí áíôéêåéìÝíùí.Ïéêéóìüò óôï ÁêñùôÞñé ôçò ÈÞñáò êáé ôïé÷ïãñáößá ìå íáõôéêÝò ðáñáóôÜóåéò..Ïé ôïé÷ïãñáößåò ôïõ ïéêéóìïý óôï ÁêñùôÞñé Ý÷ïõí äéáôçñçèåß éêáíïðïéçôéêÜ êáé ðáñéóôÜíïõí öõôÜ, æþá, ðáéäéÜ ðïõ ðáßæïõí êáé ãõíáßêåò óå åíôõðùóéáêÝò óôÜóåéò êáé ìå Ýíôïíá ÷ñþìáôá. Ìßá åðßóçò åíôõðùóéáêÞ ôïé÷ïãñáößá ìÞêïõò 7 ìÝôñùí äåß÷íåé ðáñáëéáêÞ ôïðïèåóßá ìå ðïëëïýò ïéêéóìïýò êáé ðëïßá óôçí áíïéêôÞ èÜëáóóá. Ç ìåëÝôç áõôþí ôùí ðáñáóôÜóåùí äßíïõí óôï óçìåñéíü åñåõíçôÞ óçìáíôéêÝò ðëçñïöïñßåò ãéá ôïí ðïëéôéóìü ôçò ìéíùéêÞò åðï÷Þò êáé ôéò áó÷ïëßåò ôùí êáôïßêùí. ÌåôÜ ôçí êáôáóôñïöÞ ôïõ ïéêéóìïý óôï ÁêñùôÞñé áðü ôçí Ýêñçîç ôïõ çöáéóôåßïõ, ç ÈÞñá êáôïéêÞèçêå ðÜëé ðåñß ôï 700 ð.×. (áñ÷áßá ÈÞñá) óôçí êïñõöÞ âñá÷þäïõò óõìðëÝãìáôïò. Ðéèáíüôáôá ïé êÜôïéêïé áõôïß ðïõ åß÷áí óðáñôéÜôéêç ðñïÝëåõóç, áãíïïýóáí üôé ðñéí áðü ó÷åäüí 1000 ÷ñüíéá åß÷å áíáðôõ÷èåß Ýíáò óçìáíôéêüò ðïëéôéóìüò óôï ßäéï íçóß, ëßãá ÷éëéüìåôñá ìáêñýôåñá.ÌõêÞíåò Ðåñßðïõ áðü ôï 1500 ð.×. áíáëáìâÜíåé ç ðüëç ôùí Ìõêçíþí çãåìïíéêü ñüëï óôéò åîåëßîåéò. Îåêéíþíôáò áðü Ýíá âñá÷þäç ó÷çìáôéóìü ôçò ÐåëïðïííÞóïõ, ìåôáîý Êïñßíèïõ êáé Íáõðëßïõ, åîåëß÷èçêáí ïé ÌõêÞíåò óå åîïõóéáóôÞ ôçò áíáôïëéêÞò Ìåóïãåßïõ. ¹ôáí ðåñéóóüôåñï ï÷õñü ðáñÜ ðüëç, ôïðïèåôçìÝíç óôï âïñåéïáíáôïëéêü ôìÞìá ôïõ Áñãïëéêïý êÜìðïõ, üðïõ Ýëåã÷å ôï äñüìï áðü ôçí õðüëïéðç Ðåëïðüííçóï ðñïò ôçí Êüñéíèï. Áí êáé ç êïéíùíßá ôïõò Þôáí áðïìï-Ç ÔÅ×ÍÏËÏÃÉÁ ÓÔÏÍ ÅËËÁÄÉÊÏ ×ÙÑÏ, 3000-750 Ð.×. íùìÝíç áðü åðéññïÝò êáé åðéèÝóåéò îÝíùí ëáþí, åßíáé åõäéÜêñéôåò ïé áñ÷éêÝò åðéäñÜóåéò áðü ôçí Áßãõðôï êáé ôçí ÊñÞôç. Ìå ôçí ðÜñïäï ôïõ ÷ñüíïõ äéåõñýíèçêå ï êýêëïò ôùí ëáþí ðïõ óõíáëëÜóóïíôáí åìðïñéêÜ ìå ôïõò Ìõêçíáßïõò åìðüñïõò. Ãýñù áðü ôçí ðüëç êôßóôçêå ïãêþäåò ôåß÷ïò ìå óÞñáããá êáé ÷þñïõò áðïèåìÜôùí. Ï éóôïñéêüò êáé ðåñéçãçôéêÞò Ðáõóáíßáò (110-180 ì.×.) ðïý ãíþñéóå ôéò ÌõêÞíåò åãêáôáëåéììÝíåò, áíáöÝñåé üôé ôá ôåß÷ç ôçò ðüëçò Þôáí Ýñãï ôùí Êõêëþðùí. Ïé Ìõêçíáßïé êáôáóêåýáóáí åðßóçò äñüìïõò êáé ãÝöõñåò, ìåñéêÝò áðü ôéò ïðïßåò äéáôçñïýíôáé ìÝ÷ñé óÞìåñá. ×áñáêôçñéóôéêü äïìéêü óôïé÷åßï ôùí Ìõêçíþí Þôáí ôï ôñéãùíéêü ôüîï, üðùò Ý÷åé äéáóùèåß óôçí ðýëç ôùí ëåüíôùí, ôï ïðïßï üìùò Þôáí óå ÷ñÞóç êáé óôç Ìåóïðïôáìßá. ÊáôÜ ôç ìõêçíáúêÞ åðï÷Þ ïé ôñï÷ïß ôùí áñìÜôùí Ý÷ïõí Þäç áêôßíåò. ¢ëëåò ôå÷íéêÝò äñáóôçñéüôçôåò óôá ÷ñüíéá êõñéáñ÷ßáò ôùí Ìõêçíþí áöïñïýí ôïí áãñïôéêü ôïìÝá êáé ó÷åôßæïíôáé ìå êáôáóêåõÝò ãéá äéåõêüëõíóç ôçò Üñäåõóçò áãñþí êáé ðåñéïñéóìü áðùëåéþí ôïõ íåñïý. Åðßóçò Ýãéíáí äéåõèåôÞóåéò ôçò ñïÞò ðïôáìþí êáé êáôáóêåõÜóôçêáí öñÜãìáôá. Ï Ðáõóáíßáò áíáöÝñåé üôé ôá åêôåôáìÝíá Ýñãá áðïîÞñáíóçò ìéáò ðåäéÜäáò óôçí Áñêáäßá, ìå ôç ìåôÜèåóç ôçò êïßôçò ôïõ ðïôáìïý ¼ëâéïõ, åß÷áí åêôåëåóôåß áðü ôïí ÇñáêëÞ. ÐÝñá áðü ôá óõóôÞìáôá åêìåôÜëëåõóçò ôùí õäÜôùí êáé ôá Ýñãá Üñäåõóçò êáé ýäñåõóçò áðü ôïõò Ìõêçíáßïõò óôçí Ðåëïðüííçóï, õðÜñ÷ïõí êáé ôá ðïëý óçìáíôéêÜ áðïóôñáããéóôéêÜ Ýñãá ôùí Ìéíýùí ôïõ 14ïõ êáé 13ïõ áéþíá ð.×. óôç Âïéùôßá êáé ôç Èåóóáëßá. Ïé Ìéíýåò, Ýíáò ðñïúóôïñéêüò ëáüò ðïõ ó÷åôßæåôáé êáé ìå ôçí áñãïíáõôéêÞ åêóôñáôåßá, äçìéïýñãçóáí êáé åêìåôáëëåýôçêáí Ýíá êïëïóóéáßï ãéá ôçí åðï÷Þ óýóôçìá Ýñãùí ýäñåõóçò êáé áðïóôñÜããéóçò ãéá íá åëÝã÷ïõí ôç äçìéïõñãßá ëéìíþí óôç Âïéùôßá. Ôá Ýñãá áõôÜ óôçí ðåñéï÷Þ ôçò ÊùðáÀäáò ðåñéåëÜìâáíáí: ♦ ôçí åêôñïðÞ õðåñ÷åéëßóåùí õäÜôùí ôïõ Âïéùôéêïý Êçöéóïý ìå äéþñõãåò ðëÜôïõò 40-60 ìÝôñùí ðñïò ôï áíáôïëéêü ìõ÷ü ôçò ëßìíçò, üðïõ ìéá óõãêåíôñùôéêÞ ôÜöñïò ôá äéï÷Ýôåõå óôéò êáôáâüèñåò, ♦ôçí ôñïöïäïóßá ïéêéóìþí êáé áãñïôéêþíãáéþí êáôÜ ôïõò èåñéíïýò ìÞíåò ìå ùöÝëéìï íåñü êáé ♦ôç äçìéïõñãßá åóùôåñéêÞò íáõóéðëïÀáò êáé ìåôáöïñéêÞò ïäïý áðü ôïí Ïñ÷ïìåíü óôï ëéìÜíé ôçò óçìåñéíÞò ËÜñõìíáò.Ï ¼ìçñïò áíáöÝñåé ãéá ôéò 12 «ðüëåéò» (ïéêéóìïýò) ôçò ÊùðáÀäáò üôé Þôáí «... ÷ùñéÜ âïõôçãìÝíá óôïí ðëïýôï». Ï Ðáõóáíßáò åßäå êáé ðåñéÝãñáøå (8.23.2) ôá Ýñãá ôçò ÊùðáÀäáò ðïõ ëåéôïõñãïýóáí êáôÜ ôçí åðßóêåøÞ ôïõ Þäç ãéá ðÜíù áðü 2.000 ÷ñüíéá. (Jost Knauss: «ÐñïúóôïñéêÜ åããåéïâåëôéùôéêÜ Ýñãá»óôï ðåñéïäéêü «Áñ÷áéïëïãßá»). ¸íá åîáßñåôï äåßãìá ìõêçíáúêÞò ìåôáëëïôå÷íßáò áðïôåëåß ç ÷Üëêéíç ðáíïðëßá ðïõ âñÝèçêå ôï Ýôïò 1960 óôá ÄåíäñÜ ôçò ÌéäÝáò. Ðñüêåéôáé ãéá ôç ìïíáäéêÞ áêÝñáéç ðáíïðëßá áðü åêåßíç ôçí åðï÷Þ ðïõ ÷ñïíïëïãåßôáé áðü ôï 15ï áéþíá ð.×. êáé ç ïðïßá åêôßèåôáé ôþñá óôï áñ÷áéïëïãéêü ìïõóåßï ôïõ Íáõðëßïõ. Áðïôåëåßôáé áðü Ýîé ôìÞìáôá (ðåñéëáßìéï, åðþìéá, èþñáêá êáé áñèñùôü ôìÞìá áðü ôñåéò æùóôÞñåò) êáé Ý÷åé óõíïëéêü âÜñïò 15 êéëþí. ÅéêÜæåôáé üôé áõôü ôï âÜñïò ðñÝðåé íá Ýêáíå ôç óõãêåêñéìÝíç ðáíïðëßá äýó÷ñçóôç óôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò êáé ìÜëëïí ôç ÷ñçóéìïðïéïýóáí ãéá ðåñéðôþóåéò ðïõ áðáéôåßôï «åðßäåéîç êýñïõò», äçëáäÞ ãéá åêöïâéóìü ôùí áíôéðÜëùí... Ï ìõêçíáúêüò ðïëéôéóìüò êáôáóôñÜöçêå áéöíßäéá ðåñß ôï 1200 ð.×. áðü áßôéï ðïõ åðçñÝáóå ó÷åäüí üëï ôïí áíáôïëéêü ìåóïãåéáêü ÷þñï. Ðáëáéüôåñá èåùñåßôï ùò áßôéï áõôÞò ôçò êáôáóôñïöÞò ç ðñïÝëáóç ôùí ÄùñéÝùí, áñãüôåñá õéïèåôÞèçêå ç Üðïøç üôé ïé ëáïß ôçò èÜëáóóáò ðïõ íßêçóáí êáôÜ êñÜôïò óå íáõìá÷ßá óôéò åêâïëÝò ôïõ Íåßëïõ ôïí ÑáìóÞ ÉÉÉ (1193-1162 ð.×.), åðåîÝôåéíáí ôçí êáôáóôñïöéêÞ äñáóôçñéüôçôÜ ôïõò êáé óôçí çðåéñùôéêÞ ÅëëÜäá. Ôçí ßäéá ðåñßðïõ åðï÷Þ êáôáññÝåé ç áõôïêñáôïñßá ôùí ×åôôáßùí, ãåãïíüò ðïõ öáßíåôáé üôé ðñïêÜëåóå êåíü åîïõóßáò êáé åêôåôáìÝíåò áíáêáôáôÜîåéò ìå ìåôáêéíÞóåéò êáé ðïëåìéêÝò åðé-÷åéñÞóåéò óå üëç ôçí áíáôïëéêÞ Ìåóüãåéï. Êáé ãéá ôéò äýï åêäï÷Ýò ëåßðïõí âÝâáéá åõñÞìáôá, üðùò åðßóçò äåí õðÜñ÷ïõí ðëçñïöïñßåò, ðïéïé Þôáí ïé áíáöåñüìåíïé óå ðïëëïýò èñýëïõò ùò ëáïß ôçò èÜëáóóáò. Ç åêôßìçóç ãéá êáôÜññåõóç ôçò ìõêçíáúêÞò êáèåóôçêõßáò ôÜîçò êáé êáôáóôñïöÞò ôïõ ðïëéôéóìïý ëüãù ôçò åìöÜíéóçò ôùí ÄùñéÝùí, óôçñßæåôáé óôï ãåãïíüò üôé ïé Ìõêçíáßïé ÷ñçóéìïðïéïýóáí üðëá áðü ïñåß÷áëêï, åíþ ïé Äùñéåßò äéÝèåôáí Þäç óéäåñÝíéá. Óçìåéþíïõìå áêüìá, ìå áõôÞ ôçí åõêáéñßá, üôé ïé Äùñéåßò äåí öáßíåôáé íá Ýöôáóáí óôïí åëëáäéêü ÷þñï ðñïåñ÷üìåíïé êÜðïõ áðü ôï «âïññÜ», üðùò åß÷å õðïôåèåß ðáëáéüôåñá, áëëÜ ìÜëëïí êáôÝâçêáí áðü ôá âïõíÜ ôïõ åëëáäéêïý ÷þñïõ. Åêåß Þôáí ï ôüðïò äéáâßùóÞò ôïõò, áëëÜ ðéèáíüí áíáãêÜóôçêáí íá áðï÷ùñÞóïõí ëüãù ðåñéâáëëïíôéêþí ìåôáâïëþí. Ç åêäï÷Þ ôçò ðñïÝëåõóçò ôùí ÄùñéÝùí áðü êÜðïéåò âüñåéåò ÷þñåò äåí ôåêìçñéþíåôáé áðü åõñÞìáôá ðïõ Ýðñåðå íá õðÜñ÷ïõí óôç óôáäéáêÞ ïéêïãåíåéáêÞ êÜèïäü ôïõò óôéò èåñìüôåñåò íüôéåò ðåñéï÷Ýò ôçò ÂáëêáíéêÞò. Ìßá ôñßôç åêäï÷Þ ãéá ôçí êáôáóôñïöÞ ôïõ ìõêçíáúêïý ðïëéôéóìïý åßíáé áõôÞ ôçò «ëáúêÞò åðáíÜóôáóçò» êáôþôåñùí êïéíùíéêþí óôñùìÜôùí åíÜíôéá óôçí åêìåôÜëëåõóç êáé êáôáðßåóç ôçò Üñ÷ïõóáò ôÜîçò. Áí åõóôáèåß áõôÞ ç åêäï÷Þ, ðñÝðåé ç åðáíÜóôáóç êáé ï óõíåðáêüëïõèïò åìöýëéïò ðüëåìïò íá ïäÞãçóå óå ìéá ïëïêëçñùôéêÞ éóïðÝäùóç ôïõ ïéêïíïìéêïý, êïéíùíéêïý êáé ðïëéôéêïý óõóôÞìáôïò, ãéáôß äåí áíáäåß÷èçêå óôïí åëëáäéêü ÷þñï êÜðïéï íåüôåñï êÝíôñï åîïõóßáò êáé ðïëéôéóìïý. Ïé åëëçíéêÝò êïéíùíßåò ðåñéÝðåóáí ðÜëé óå öôþ÷éá êáé ðáñáêìÞ óå ó÷Ýóç ìå ôéò óõíèÞêåò æùÞò Üëëùí ëáþí ôçò áíáôïëéêÞò Ìåóïãåßïõ. Ïé åñåõíçôÝò ôïõ 21ïõ áéþíá äåí åßíáé âÝâáéïé üôé ï óçìåñéíüò áñ÷áéïëïãéêüò ÷þñïò ôùí Ìõêçíþí ôáõôßæåôáé ìå ôï ìõêçíáúêü êÝíôñï åîïõóßáò ðïõ ðåñéãñÜöåé ï ¼ìçñïò. ¹äç êáôÜ ôçí êëáóéêÞ åëëçíéêÞ êáé êáôÜ ôçí åëëçíéóôéêÞ åðï÷Þ, ìéá ÷éëéåôßá êáé ðåñéóóüôåñï áðü ôçí ðáñáêìÞ ôïõ ìõêçíáúêïý ðïëéôéóìïý, ïé ôüôå åñåõíçôÝò êáé ðåñéçãçôÝò äåí Þôáí óå èÝóç íá åíôïðßóïõí ðüëåéò êáé åðáñ÷ßåò ðïõ áíÝöåñå ï ¼ìçñïò êáé ïé ïðïßåò èåùñïýíôáí Þäç ôüôå «áñ÷áßåò». Óå äéÜöïñåò ðåñéï÷Ýò êáé óå åñåéðùìÝíåò ðüëåéò äßíïíôáí ëïéðüí ïìçñéêÝò ïíïìáóßåò, ìå åéêáóßåò ðïõ äåí öáßíåôáé íá åðéâåâáéþíïíôáé ðÜíôá áðü ôá åõñÞìáôá êáé áðü ôéò åêôéìÞóåéò ôùí óçìåñéíþí áñ÷áéïëüãùí.Ôï ´ ÌÝñïò óôï åðüìåíï ôåý÷ïòÇ Ôå÷íïë ïãßá óôïí åëëá äéêü ÷þñï, 750-323 ð.×. (ìÝñïò Á ´)Ç ïñéïèÝôçóç ôçò ðåñéüäïõ ìå ôï Ýôïò 750 ð.×. åßíáé ðñïöáíþò óõìâáôéêÞ! Ðñüêåéôáé êáôÜ ðñïóÝããéóç ãéá ôï Ýôïò êáôáóêåõÞò ôïõ ðáëáéüôåñïõ áããåßïõ ìå åëëçíéêÞ åðéãñáöÞ ðïõ Ý÷åé âñåèåß ìÝ÷ñé óôéãìÞò! Åßíáé ç «ïéíï÷üç Äéðýëïõ» ðïõ âñßóêåôáé óôï Áñ÷áéïëïãéêü Ìïõóåßï ôçò ÁèÞíáò êáé óôçí ïðïßá áíáãñÜöåôáé (ìå óçìåñéíÞ åëëçíéêÞ ãñáöÞ): ÍÉÌÍÁÊÅÄÏÔÏÔÅÉÆÁÉÐÁÔÁÔÏËÁÔÁ ÍÏÔÍÁÐÍÏÔÓÅ×ÑÏÍÕÍÓÏÇ (äéáâÜæåôáé áðü äåîéÜ ðñïò ôá áñéóôåñÜ) êáé óçìáßíåé «üðïéïò ÷ïñåýåé êáëýôåñá áðü üëïõò íá áðïêôÞóåé áõôü (ôï Ýðáèëï)» Ó' áõôÞ ôçí åðéãñáöÞ ðåñéÝ÷ïíôáé êáé ìåñéêïß öïéíéêéêïß ÷áñáêôÞñåò, Üñá öáßíåôáé íá ðñïÝñ÷åôáé áðü ìéá åðï÷Þ ðïõ äåí åß÷å áðïóáöçíéóôåß áêüìá ôï íÝï åëëçíéêü áëöÜâçôï.Ìå ôïí üñï åëëáäéêüò ÷þñïò åííïïýìå ìéá óåéñÜ áðü åëëçíéêÝò ðüëåéò ðïõ äéïéêïýíôáé áõôüíïìá, ÷ùñßò íá õðÜñ÷åé êÜðïéá áíþôåñç êåíôñéêÞ åîïõóßá óå ðáíåëëáäéêü åðßðåäï. ÅðåéäÞ ãýñù áðü ôéò ðüëåéò ôçò áñ÷áßáò ÅëëÜäáò õðÜñ÷åé ìéá åêôåôáìÝíç ìõèïðëáóßá, ðñÝðåé íá óçìåéþóïõìå åäþ üôé ïé ðëçñïöïñßåò ìáò ãé' áõôÝò ôéò ðüëåéò åßíáé ðïëý ðåñéïñéóìÝíåò êáé áíáöÝñïíôáé êõñßùò óôçí áñ÷áßá ÁèÞíá. Óõ-íïëéêÜ õðÞñ÷áí óôïí åëëáäéêü ÷þñï ðåñß ôéò 150 áõôüíïìåò ðüëåéò, åíþ Ý÷ïõìå ðåñéïñéóìÝíåò ðëçñïöïñßåò ìüíï ãéá ðåñßðïõ 10 áðü áõôÝò. Áðü ôéò ðüëåéò ôïõ åëëáäéêïý ÷þñïõ îå÷þñéóáí óôáäéáêÜ, áöåíüò ç ÓðÜñôç, ç ïðïßá äéáêñßèçêå óôç óôñáôéùôéêÞ ïñãÜíùóç êáé áöåôÝñïõ ç ÁèÞíá, óôçí ïðïßá åõäïêßìçóáí ç Üìåóç äçìïêñáôßá, ïé ôÝ÷íåò êáé ôá ãñÜììáôá.Ïé ðïëßôåò Ç áèçíáúêÞ êïéíùíßá áõôÞò ôçò åðï÷Þò áðïôåëåßôï áðü ëßãåò, óáöþò äéá÷ùñéóìÝíåò ôÜîåéò: Ôïõò ðïëßôåò, ìå åóùôåñéêÝò ôáîéêÝò êáé åðáããåëìáôéêÝò õðïäéáéñÝóåéò, ôïõò ìÝôïéêïõò êáé ôïõò äïýëïõò. Ùò ðïëßôåò áíáãíùñßæïíôáí ïé áðüãïíïé ðïëéôþí êáé üóïé åß÷áí áðïêôÞóåé ôá äéêáéþìáôá ôéìÞò Ýíåêåí. ¸íá ìéêñü ðïóïóôü ôùí ðïëéôþí, êÜðïõ 6%, Þôáí ïé éäéïêôÞôåò ãåùñãéêþí åêôÜóåùí, âéïôå÷íéêþí åñãáóôçñßùí êáé åìðïñéêþí êáôáóôçìÜôùí. Áõôïß ïé ðëïýóéïé ðïëßôåò åß÷áí ôçí õðï÷ñÝùóç íá áíáëáìâÜíïõí ôç äéåêðåñáßùóç äéïéêçôéêþí, èñçóêåõôéêþí êáé óôñáôéùôéêþí õðçñåóéþí óôçí ðüëç. ãéá ôç óôñáôéùôéêÞ õðçñåóßá Ýðñåðå íá ðñïìçèåýïíôáé äå ìå äéêÜ ôïõò Ýîïäá ôïí ïðëéóìü ôïõò. ÐÝñá áðü áõôÜ, ïé ðéï ìïñöùìÝíïé ðïëßôåò áó÷ïëïýíôáí ìå óõæçôÞóåéò ãéá öéëïóïöéêÜ êáé ðïëéôéêÜ èÝìáôá. Ç ðëåéïøçößá ôùí ðïëéôþí Þôáí áãñüôåò ðïõ äéÝèåôáí ìéêñÝò ãåùñãéêÝò éäéïêôçóßåò êáé Ýíá æåõãÜñé âüäéá (æåõãßôåò). Ïé öôù-÷ïß ðïëßôåò (èÞôåò) äéÝèåôáí åëÜ÷éóôç ðåñéïõóßá êáé Ýðáéñíáí èÝóç êùðçëÜôç óôá ðïëåìéêÜ óêÜöç. Áí êáé ç áèçíáúêÞ êïéíùíßá åß÷å êáèéåñþóåé ôçí «ÅñãÜíç ÁèçíÜ» ùò ðñïóôÜôéäá ôùí ôå÷íéôþí êáé ôçò ÷åéñïôå÷íßáò, ïé åýðïñïé ðïëßôåò ôçò ÁèÞíáò èåùñïýóáí õðïôéìçôéêü íá áó÷ïëïýíôáé ïé ßäéïé ìå ÷åéñùíáêôéêÞ åñãáóßá, áöïý ãé' áõôü ôï óêïðü õðÞñ÷áí ïé ìÝôïéêïé êáé ïé äïýëïé! Áõôïß ïé ðïëßôåò Üöçíáí ìÜëéóôá ôá íý÷éá ôùí ÷åñéþíÇ Ôå÷íïë ïãßá óôïí åëëá äéêü ÷þñï, 750-323 ð.×. (ìÝñïò Á ´) ôïõò íá ìåãáëþíïõí, ùò Ýíäåéîç áðï÷Þò áðü ÷åéñïíáêôéêÝò åñãáóßåò. Ç ðåñéöñüíçóç ãéá ôéò ðñáêôéêÝò åíáó÷ïëÞóåéò Þôáí ï óçìáíôéêüôåñïò ëüãïò ðïõ äåí åðÝôñåøå óå öùôåéíÜ ðíåýìáôá ôçò åðï÷Þò íá êáôáðéáóôïýí ìå ôå÷íéêÝò åðéíïÞóåéò, óôéò ïðïßåò ÷ùñßò áìöéâïëßá èá åß÷áí ëáìðñÝò åðéäüóåéò! Ï ÁñéóôïôÝëçò êùäéêïðïéåß áñãüôåñá áõôÞ ôçí áíôßëçøç óôï âéâëßï ôïõ ÐïëéôéêÜ ìå ôç öñÜóç: «... óôçí åõíïìïýìåíç ðüëç ... ïé ðïëßôåò äåí êÜíïõí ôç æùÞ, ïýôå ôïõ ôå÷íßôç ïýôå ôïõ åìðüñïõ, ãéáôß ôÝôïéá æùÞ óôåñåßôáé áñ÷ïíôéÜò êáé åßíáé å÷èñéêÞ ðñïò ôçí ôåëåéüôçôá ôïõ ÷áñáêôÞñá.»ÌÝôïéêïé-Äïýëïé Ïé ìÝôïéêïé êáé ïé äïýëïé åß÷áí õðïäåÝóôåñç áíôéìåôþðéóç áðü áõôÞ ôùí ðïëéôþí êáé õðÜãïíôáí óå äéÜöïñåò êáôçãïñßåò, áíÜëïãá ìå ôçí ïéêïíïìéêÞ ôïõò êáôÜóôáóç (ìÝôïéêïé) êáé ôç ó÷Ýóç åîÜñôçóçò ìå ôïí êýñéü ôïõò (äïýëïé). Ïé ìÝôïéêïé áðïôåëïýóáí ôï ôå÷íéêü ðñïóùðéêü êáé Þôáí ïé öïñåßò ôçò ôå÷íéêÞò ãíþóçò êáé ôùí ôå÷íéêþí äåîéïôÞôùí. Äåí äéÝèåôáí ìüíéìï ôüðï åãêáôÜóôáóçò êáé ðåñéöÝñïíôáí óôéò äéÜöïñåò ðüëåéò, üðïõ Ýâñéóêáí åñãáóßá. ¸ôóé ìåôÝäéäáí óå ïëüêëçñï ôïí åëëçíüöùíï ÷þñï êáé ôéò ôå÷íéêÝò ãíþóåéò ðïõ äéÝèåôáí!Óå êÜðïéåò åðï÷Ýò Ýãéíáí ïìáäéêÝò ìåôåãêáôáóôÜóåéò ìåôïßêùí, üðùò ìéáò ïëüêëçñçò áðïéêßáò ìåôáëëùñý÷ùí áðü ôç ÈñÜêç óôï Ëáýñéï êáé ï ðëçèõóìüò ìéáò ðüëçò ôçò Öñõãßáò óôç Âïéùôßá. Áõôïß ïé ìåôáíÜóôåò äåí åß÷áí ðïëéôéêÜ äéêáéþìáôá êáé ðñïíüìéá êáé ìåôÜ áðü êÜðïéï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ðáñáìïíÞò êáé åñãáóßáò óôçí ðüëç, áðïêôïýóáí ôçí éäéüôçôá ôïõ ìåôïßêïõ. Ãéá íá äéáôçñïýí ïé ìÝôïéêïé áõôÞ ôçí éäéüôçôá ðëÞñùíáíåôÞóéï öüñï óôçí ðüëç, ôï ìåôïßêéï, áëëéþò õðïâéâÜæïíôáí óôçí ôÜîç ôùí äïýëùí. Ïé ìÝôïéêïé äåí åß÷áí äéêáßùìá éäéïêôçóßáò ãçò êáé óõììåôï÷Þ óôç äéïßêçóç ôçò ðüëçò, Þôáí üìùò õðï÷ñåùìÝíïé, áíÜëïãá ìå ôçí ðåñéïõóéáêÞ ôïõò êáôÜóôáóç, íá óôñáôåýïíôáé: Õðçñåôïýóáí óôï ðåæéêü ùò ïðëßôåò êáé óôïí óôüëï ùò êùðçëÜôåò, áðïêëåßïíôáí üìùò áðü ôï éððéêü. Ìå ôçí ðÜñïäï ôùí äåêáåôéþí êáé ëüãù ôùí åîåéäéêåõìÝíùí ãíþóåþí ôïõò, åß÷áí êáôáëÜâåé ïé ìÝôïéêïé üëåò ôéò èÝóåéò ðáñáãùãÞò êáé åìðïñßïõ. Ìïíïðùëïýóáí ôá åðáããÝëìáôá ôïõ îõëïõñãïý, ôïõ îõëïãëýðôç, ôïõ ìåôáëëïõñãïý, ôïõ ÷ñùìáôéóôÞ, ôïõ êïðôïñÜðôç åíäõìÜôùí, ôïõ ðáñáóêåõáóôÞ ÷ñùìÜôùí êáé âåñíéêéþí ê.Ü. Äåí Þôáí äå ìüíï ÷åéñþíáêôåò åñãÜôåò, áëëÜ åðßóçò åðéóôÜôåò, åãïäçãïß, åñãïëÜâïé êáé åðé÷åéñçìáôßåò. Ïé äéáêåêñéìÝíïé ìÝôïéêïé Þôáí äõíáôüí íá áíÝëèïõí óôçí ôÜîç ôùí ðïëéôþí, åöüóïí ãßíïíôáí äåêôïß áðü ôï ÄÞìï, óå äýï øçöïöïñßåò ìå ôïõëÜ÷éóôïí 6.000 óõììåôÝ÷ïíôåò êÜèå ìßá.Ç Äçìïêñáôßá Ç äçìïêñáôßá åîåëß÷èçêå óôï ðïëéôéêü ðåñéâÜëëïí ôçò ÁèÞíáò êáé ëÝãåôáé ìåñéêÝò öïñÝò üôé äåí èá Þôáí äõíáôÞ, áí äåí õðÞñ÷áí ïé äïýëïé ðïõ åêôåëïýóáí ôéò åðßðïíåò åñãáóßåò êáé äçìéïõñãïýóáí åëåýèåñï ÷ñüíï óôïõò ðïëßôåò. Áõôü ßóùò íá âïÞèçóå ïñãáíùôéêÜ óôç ëåéôïõñãßá ôçò äçìïêñáôßáò, áëëÜ óßãïõñá äåí áðïôÝëåóå éêáíÞ óõíèÞêç ãéá ôç äçìéïõñãßá ôçò. Áð' ôç ìéá ðëåõñÜ, óôçí Áóßá, óôçí ÁöñéêÞ êáé áëëïý õðÞñ÷áí ðáíôïý êáèåóôþôá ìå ðáñÜäïóç óôç äïõëåßá, áëëÜ êáíÝíá äåí áíÝðôõîå ïýôå ß÷íïò äçìïêñáôéêþí èåóìþí. Áð' ôçí Üëëç, áêüìá êáé óôç ìåôáãåíÝóôåñç Ñþìç, ç ïðïßá åß÷å ôçí åìðåéñßá ôçò áèçíáúêÞò äçìï-êñáôßáò, ç ôÜîç ôùí ðëçâåßùí êáôüñèùóå íá áðïóðÜóåé ìüíï áóÞìáíôåò ðáñá÷ùñÞóåéò áðü ôéò çãåôéêÝò ïëéãáñ÷éêÝò ïéêïãÝíåéåò êáé ôÜîåéò. Ìßá Üëëç óýã÷õóç ðïõ ãßíåôáé óõ÷íÜ óôéò ìÝñåò ìáò, áöïñÜ ôç óýãêñéóç ôçò áèçíáúêÞò Üìåóçò äçìïêñáôßáò ìå ôç óýã÷ñïíç áíôéðñïóùðåõôéêÞ äçìïêñáôßá. Ç áèçíáúêÞ äçìïêñáôßá ìðïñåß íá õðÞñîå «óðÝñìá áëëÜ ü÷é ðñüôõðï» (Ê. ÊáóôïñéÜäçò) ãéá ôá äçìïêñáôéêÜ óõóôÞìáôá ðïõ ðñïÝêõøáí óôï ôÝëïò ôïõ Ìåóáßùíá êáé ïñéïèÝôçóáí óôïí ðïëéôéêü ôïìÝá ôï ðÝñáóìá ðñïò ôçí ÁíáãÝííçóç. ¸êôïôå ïé ïéêïíïìéêÝò êáé êïéíùíéêÝò åîåëßîåéò õðÞñîáí ôåëåßùò äéáöïñåôéêÝò, óå óýãêñéóç ìå ôçí Áñ÷áéüôçôá, êáé ç äçìïêñáôßá ïéêïäïìÞèçêå óå äéáöïñåôéêÞ âÜóç êáé äéáöïñåôéêÞ ëïãéêÞ. Óôçí Üìåóç äçìïêñáôßá ôçò ÁèÞíáò, ç ïðïßá äéÞñêåóå, ìå äéÜöïñïõò êëõäùíéóìïýò, áðü ôçí åðï÷Þ ôïõ Óüëùíá ìÝ÷ñé ôçí åðéêñÜôçóç ôùí Ìáêåäüíùí, ðåñß ôá 260 Ýôç, óõììåôåß÷áí ïé ðïëßôåò áõôïðñïóþðùò, óõíÞèùò ìå ìåãÜëç óõììåôï÷Þ, êáé áðïöÜóéæáí ãéá êÜèå èÝìá ðïõ áðáó÷ïëïýóå ôï ÄÞìï. Óôç óýã÷ñïíç âéïìç÷áíéêÞ åðï÷Þ ïé êïéíùíßåò åßíáé óõãêñïôçìÝíåò óå êñÜôç ìå ôåñÜóôéïõò ðëçèõóìïýò (Êßíá, Éíäßåò, ÇÐÁ, Ñùóßá ê.á) êáé ôáõôü÷ñïíá êÜèå ìåãáëïýðïëç Ý÷åé ìåãáëýôåñï ðëçèõóìü áðü üëï ôïí åëëçíüöùíï ÷þñï ôçò Áñ÷áéüôçôáò (áðü ôç ÓáãêÜç ìå ôá 17 ìÝ÷ñé ôç óýã÷ñïíç ÁèÞíá ìå ôá 4 åêáôïìì. êáôïßêïõò). Áêüìá, ç åîåéäéêåõìÝíç ãíþóç ãéá ôçí åðßëõóç êÜèå ðñïâëÞìáôïò ðïõ áðáéôåß åíÝñãåéåò ôçò åêôåëåóôéêÞò åîïõóßáò, êáôÝ÷åôáé áðü äéÜöïñåò ìéêñÝò ïìÜäåò áôüìùí êáé äåí åßíáé äõíáôüí Þ äåí åßíáé óå èÝóç Þ äåí åíäéáöÝñåôáé íá åíçìåñùèåß åðáñêþò êáé óå óýíôïìï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ôï óýíïëï ôïõ ðëçèõóìïý ìéáò ðüëçò, ìéáò åðáñ÷ßáò Þ åíüò êñÜôïõò ¸ôóé, öáßíåôáé íá åßíáé áíÝöéêôï íá Ý÷ïõí óÞìåñá èåóìïß Üìåóçò äçìïêñáôßáò ôçí áðáéôïýìåíç åõåëéîßá êáé íá áðïäþóïõí ïñãáíùôéêÜ êáé ëåéôïõñãéêÜ. Êáé, ôÝëïò, üóåò ðñïóðÜèåéåò Ýãéíáí êáôÜ ôïõò ôåëåõôáßïõò áéþíåò ãéá ôç äçìéïõñãßá èåóìþí Üìåóçò äçìïêñáôßáò, áõôÝò äåí åõäïêßìçóáí ãéá äéÜöïñïõò ëüãïõò. ÅíäéáöÝñïí åßíáé íá èõìçèïýìå áêüìá ôç äéáöïñÜ óôï ðïëßôåõìá êáéÇ Ôå÷íïëïãßá ó ôïí åëëáäéêü ÷þñï, 750-323 ð.×. (ìÝñïò Á´) óôçí êïéíùíßá ìåôáîý ÁèÞíáò êáé ÓðÜñôçò. ÃñÜöåé ï Èïõêõäßäçò üôé åßðáí Êïñßíèéïé áðåóôáëìÝíïé óôç ÓðÜñôç: «Áõôïß (ïé Áèçíáßïé) åßíáé êáéíïôüìïé êáé ïîåßò óôçí åðéíüçóç êáé éêáíüôáôïé óôçí åêôÝëåóç áõôþí ðïõ èá áðïöáóßóïõí, åíþ åóåßò (ïé ÓðáñôéÜôåò) áñêåßóèå óôç äéáôÞñçóç ôùí êåêôçìÝíùí êáé ôßðïôå äåí åðéíïåßôå… Åî Üëëïõ, áõôïß áðïôïëìïýí ÷ùñßò íá ìåôñïýí ôéò äõíÜìåéò ôïõò, äéáêéíäõíåýïõí ÷ùñßò íá ôïõò óôáìáôïýí ïé õðïäåßîåéò ôçò ëïãéêÞò êáé ìÝóá óôá äåéíÜ äéáôçñïýí ôçí åëðßäá. Åíþ åóåßò êÜíåôå ëéãüôåñá áð’ üóá ìðïñåßôå êáé äõóðéóôåßôå êáé ðñïò åêåßíá ðïõ êñßíåôå âÝâáéá, êáé ðéóôåýåôå üôé ðïôÝ äåí èá ëõôñùèåßôå áðü ôá äåéíÜ óáò…» Ìéá ëéôÞ óýãêñéóç ìåôáîý ðñïüäïõ êáé óõíôÞñçóçò. Ôá êõñéüôåñá áßôéá ðïõ åðÝôñåøáí ôçí áíÜðôõîç ôçò äçìïêñáôßáò, ôùí åðéóôçìþí êáé ôïõ ðïëéôéóìïý óå ïñéóìÝíåò åëëçíéêÝò ðüëåéò åßíáé, áöåíüò ìßá áõôÜñêåéá ôçò áãñïôéêÞò ðáñáãùãÞò, ç ïðïßá åîáóöÜëéæå ôçí ôñïöïäïóßá ôùí áíèñþðùí ôçò åîïõóßáò, ôïõò ôå÷íßôåò, ôïõò åìðüñïõò êáé ôïõò ïðëßôåò êáé, áöåôÝñïõ, ìßá ôÜóç áìöéóâÞôçóçò ôùí èñçóêåõôéêþí êáé ðïëéôéêþí ðáñáäüóåùí, ç ïðïßá áìöéóâÞôçóç ïäÞãçóå ôïõò äéáíïïýìåíïõò ôùí ðüëåùí óôçí áíáæÞôçóç íÝùí åñìçíåéþí êáé éäåþí ãéá ôç öýóç êáé ôçí êïéíùíßá.Ç äéÜäïóç íÝùí áíôéëÞøåùí Äåí ðñÝðåé íá íïìéóôåß üôé êáôÜ ôçí Áñ÷áéüôçôá Þôáí åýêïëç õðüèåóç ç äéáôýðùóç êáé äéÜäïóç êáéíïôüìùí áíôéëÞøåùí. Ç æùÞ êáé ï êüóìïò ãßíïíôáí áíôéëçðôÜ ìå èåïêñáôéêïýò üñïõò êáé ç ðñïóðÜèåéá áíáôñïðÞò áõôþí ôùí áíôéëÞøåùí ðñïêáëïýóå óôéò ðüëåéò óõ÷íÜ áíôéäñÜóåéò, åöüóïí äéáöáéíüôáí áðåéëÞ ãéá ôï ïìüäïîïí êáé ïìüôñïðïí. Óå ïñéóìÝíåò åðï÷Ýò èåùñåßôï üôé, üðïéïò äéáöùíïýóå ìå ôéò ðáñáäïóéáêÝò áíôéëÞøåéò, áðåéëïýóå êáé ôç óõíï÷Þ ôçò êïéíùíßáò ôçò ðüëçò ðïõ Þôáí áðáñáßôçôç ãéá ôçí ðïëéôéêÞ åðéâßùóÞ ôçò. ÅðåéäÞ üìùò êÜðïéïé áíáêõêëþíïõí ôÝôïéåò áíôéëÞøåéò ìå óôü÷ï ôéò óçìåñéíÝò êïéíùíéêÝò êáé ðïëéôéóìéêÝò óõíèÞêåò, åßíáé áðáñáßôçôï íá ôïíéóôåß åäþ üôé, áí êáé áõôÜ ôá åðé÷åéñÞìáôá åß÷áí êÜðïéá âÜóç óôçí Áñ÷áéüôçôá, ç áíôßëçøç üôé ôï áñ÷áéüöåñôï ðáñáìÝíåé êáé óÞìåñá óùóôü, ìüíï óôç óôÞñéîç éäéïôåëþí ðïëéôéêþí óêïðþí áðïâëÝðåé. Ïé ðåñéðôþóåéò áíôéäñÜóåùò ôçò êá-ôåóôçìÝíçò äçìïêñáôéêÞò ðïëéôåßáò êáôÜ áðïêëéíüíôùí äéáíïçôþí äåí Þôáí áñéèìçôéêÜ ðïëëÝò êáé, ãåíéêüôåñá, äåí Ýãéíáí ãíùóôÝò äéþîåéò óå ìåãÜëï áñéèìü óå âÜñïò öéëïóüöùí êáé öõóéïäéöþí, ðáñüôé ïé êáéíïôüìåò éäÝåò êáé öéëïóïößåò ðïõ áíáðôýóóïíôáí, êÜèå Üëëï ðáñÜ áóÞìáíôåò Þôáí. Ïé ðåñéóóüôåñåò áðü áõôÝò ôéò äéþîåéò, áí êáé åß÷áí êÜðïéá èñçóêåõôéêÞ åðéêÜëõøç, Þôáí êáôÜ âÜèïò ðïëéôéêÝò!Êýñéïò ëüãïò ãé' áõôÞ ôçí Ýëëåéøç èñçóêåõôéêÞò ìéóáëëïäïîßáò êáé ôç ó÷åôéêÜ Þðéá áíôéìåôþðéóç êáôÜ ôçí êëáóéêÞ åðï÷Þ Þôáí –óõãêñßíïíôáò ìå áõôÜ ðïõ óõíÝâçóáí êáôÜ ôï Ìåóáßùíá–, áöåíüò ç áðïõóßá èñçóêåõôéêïý äüãìáôïò êáé éåñþí âéâëßùí, ïðüôå ç üðïéá êáôçãïñßá áèåÀáò äåí Þôáí åýêïëï íá ôåêìçñéùèåß êáé áöåôÝñïõ ç áðïõóßá óõãêñïôçìÝíïõ åðáããåëìáôéêïý éåñáôåßïõ, ôï ïðïßï êáé èá öñüíôéæå íá õðåñáóðéóôåß éäéïôåëþò ðßóôç êáé óõìöÝñïíôá! Ãíùóôüôåñá ðáñáäåßãìáôá åíåñãåéþí êáôÜ öõóéïäéöþí êáé öéëïóüöùí êáôÜ ôçí Áñ÷áéüôçôá åßíáé: ♦ Ç äßùîç êáé êáôáäßêç óå åîïñßá ãéá áóÝâåéá êáé áèåúóìü ôïõ öéëïóüöïõ Áíáîáãüñá áðü ôéò ÊëáæïìåíÝò ôçò Ì. Áóßáò (500-428 ð.×.), ï ïðïßïò åß÷å åéóáãÜãåé ôçí åðéóôÞìç óôçí ÁèÞíá êáé åß÷å õðïóôçñßîåé, ìåôáîý Üëëùí, üôé ï ¹ëéïò åßíáé ìßá äéÜðõñç ìåôáëëéêÞ ìÜæá, «ìåãáëýôåñç áðü ôçí Ðåëïðüííçóï»! Èåùñåßôáé üôé êýñéïò óôü÷ïò ôçò êáôáäßêçò ôïõ Þôáí íá ðëçãåß ï ÐåñéêëÞò, óôïõ ïðïßïõ ôï öéëéêü ðåñéâÜëëïí áíÞêå ï öéëüóïöïò. ♦ Ç äßùîç êáé êáôáäßêç óå åîïñßá ãéá áèåúóìü ôïõ öéëïóüöïõ Ðñùôáãüñá áðü ôá ¢âäçñá (485-411 ð.×.), ï ïðïßïò åß÷å áðïöáíèåß ðùò äåí åßíáé äõíáôüí íá âåâáéþóåé êÜðïéïò ôçí ý-ðáñîç ôùí èåþí! Ôá âéâëßá ôïõ êÜçêáí êáé ï ßäéïò ïäçãÞèçêå óôï ðëïßï ãéá íá åãêáôáëåßøåé ôçí ÁèÞíá. ëßãï ìåôÜ ôïí áðüðëïõ ôï ðëïßï üìùò íáõÜãçóå êáé ï öéëüóïöïò ðíßãçêå! ♦ Ç äßùîç êáé êáôáäßêç óå èÜíáôï ôïõ ÓùêñÜôç (470-399 ð.×.) ðïõ åßíáé åõñýôåñá ãíùóôÞ óôçí éóôïñßá ôïõ ðïëéôéóìïý. Ï ìåãÜëïò öéëüóïöïò äéêÜóôçêå êáé êáôáäéêÜóôçêå ìå ôçí êáôçãïñßá üôé åéóÞãáãå «êáéíÜ äáéìüíéá», ÷ùñßò íá Ý÷åé äéåõêñéíéóôåß ðïôÝ, ôé ìðïñåß íá óÞìáéíáí áõôÝò ïé êáôçãïñßåò. ♦ ÊáôÜ ôçí åëëçíéóôéêÞ åðï÷Þ, ï Áóôñïíüìïò Áñßóôáñ÷ïò ï ÓÜìéïò (~325-255 ð.×.) ðïõ õðïóôÞñéæå ôï çëéïêåíôñéêü Ýíáíôé ôïõ ãåùêåíôñéêïý óõóôÞìáôïò, êáôçãïñÞèçêå áðü ôï óôùéêü öéëüóïöï ÊëåÜíèç üôé, ìå ôçí «õðïâÜèìéóç» ôçò Ãçò áðü áêßíçôï Üóôñï óå êéíïýìåíï ðåñß ôïí ¹ëéï, «ôáñÜóóåé ôçí çñåìßá ôùí Ïëõìðßùí èåþí». Áí êáé äåí êéíÞèçêå äßùîç êáôÜ ôïõ Áñßóôáñ÷ïõ áðü ôçí ðïëéôåßá, ï áóôñïíüìïò ðñïôßìçóå íá êáôáöýãåé óôçí ÁëåîÜíäñåéá. ÕðÜñ÷ïõí áêüìá ïñéóìÝíåò ðåñéðôþóåéò äéþîåùí, ïé ïðïßåò üìùò êáôÜ êáíüíá Ý÷ïõí ðïëéôéêÜ êßíçôñá. Áíôßèåôá, Üëëïé åðéöáíåßò äéáíïïýìåíïé ôçò Áñ÷áéüôçôáò äåí õðÝóôçóáí äéþîåéò, áí êáé áìöéóâçôïýóáí êáôåóôçìÝíåò áíôéëÞøåéò ãéá ôç æùÞ êáé ôïí êüóìï Þ ÷ëåýáæáí ôï ðïëéôéêü êáé èñçóêåõôéêü óýóôçìá! Ï ÐëÜôùí åêéíåßôï ìåôáîý áüñéóôïõ ìïíïèåúóìïý êáé Ýëëïãçò éäåïêñáôßáò, ï ÎåíïöÜíçò êÜêéæå ôïí ¼ìçñï êáé ôïí Çóßïäï ãéá ôçí áíèñùðïìïñöéêÞ áðåéêüíéóç ôùí èåþí êáé ï ÁñéóôïöÜíçò ÷ëåýáæå ìÝ÷ñé ðáñáöïñÜò áõôü ôïí áíèñùðüìïñöï óõñöåôü ôùí èåþí. Ãéá ôç ñùìáúêÞ åðï÷Þ õðÜñ÷ïõí ðëçñïöïñßåò üôé êÜçêáí «âëÜóöçìá» âéâëßá ôá Ýôç 186 êáé 181 ð.×. óôç Ñþìç êáé ëßãï áñãüôåñá Ýãéíå êÜôé áíÜëïãï ðÜëé óôïí åëëáäéêü ÷þñï. Ç äéá÷ñïíéêÞ éóôïñßá ôçò ðõñðüëçóçò âéâëßùí ðåñéãñÜöåôáé óôï óýããñáììá ôïõ Lucien Polastron, «Books on Fire - The Destruction of Libraries throughout History».Ç Ôå÷íïë ïãßá óôïí åëëá äéêü ÷þñï, 750-323 ð.×. (ìÝñïò B´)Ïéêïíïìßá êáé êáôáóêåõÝò Ç ïéêïíïìßá ôïõ åëëçíéêïý ÷þñïõ áõôÞò ôçò åðï÷Þò óôçñéæüôáí óôç ãåùñãßá êáé óôï åìðüñéï, êõñßùò ôï õðåñðüíôéï. Åéäéêüôåñá ç ÁèÞíá äéÝèåôå êáé ïñõ÷åßá áñãýñïõ. Ãéá ôéò áãñïôéêÝò êáé ôéò ìåôáëëåõôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò óôçí áñ÷áßá ÅëëÜäá ðåñéëáìâÜíïíôáé ðïëëÝò ëåðôïìÝñåéåò óôï âéâëßï ôïõ Á. Äçìáñüãêùíá, «Ç Éóôïñßá ôçò Ôå÷íïëïãßáò É+ÉÉ». Ãéá ôç äéåêðåñáßùóç ôïõ õðåñðüíôéïõ åìðïñßïõ Þôáí áðáñáßôçôá óêÜöç, ãé' áõôü êáé áêìÜæåé ç íáõðçãéêÞ. ÊáôÜ ìßá åêäï÷Þ, ï óõíäõáóìüò ôïõ åìðïñßïõ ìå ôç íáõóéðëïÀá ïäÞãçóå óôç äçìéïõñãßá «áðïéêéþí», óå ðïëëÜ óçìåßá ôçò Ìåóïãåßïõ (Éóðáíßá, Ãáëëßá, Éôáëßá, Êýðñïò) êáé ôïõ Åýîåéíïõ Ðüíôïõ, áëëÜ êõñßùò óôá ðáñÜëéá ôçò ÌéêñÜò Áóßáò. ÊáôÜ ìßá Üëëç åðéóôçìïíéêÞ åêäï÷Þ, ç ìåéùìÝíç áðüäïóç ôçò ãçò óôïí åëëáäéêü ÷þñï, ïäÞãçóå óôç ìåôáíÜóôåõóç êáé óôç äçìéïõñãßá áðïéêéþí, åî áéôßáò ôùí ïðïßùí ðñïÝêõøå ç áíÜãêç âåëôéþóåùí óôç íáõóéðëïÀá. Ðéèáíü åßíáé åðßóçò íá õðÞñîå ìßá åíáëëáãÞ êáé áëëçëïêëéìÜêùóç áßôéïõ êáé áðïôåëÝóìáôïò, ìå áìïéâáßåò áíáäñÜóåéò. Ìéá êáôçãïñßá áîéïóçìåßùôùí Ýñãùí õðïäïìÞò ôçò Áñ÷áéüôçôáò åßíáé ïé êÜèå åßäïõò õðüãåéåò óôïÝò, ìå ßóùò óçìáíôéêüôåñç áðü áñ÷áéïëïãéêÞò ðëåõñÜò, ôï Åõðáëßíåéï Õäñáãùãåßï ôïõ 550 ð.×. åðß ôõñÜííïõ ÐïëõêñÜôç, óôï óçìåñéíü Ðõèáãüñåéï ôçò ÓÜìïõ, ôï ïðïßï ï Çñüäïôïò ïíïìÜæåé «áìößóôïìïí üñõãìá». Ðñüêåéôáé ãéá ìßá óÞñáããá ìÞêïõò 1.036 m ðïõ îåêéíÜåé áðü ôç âüñåéá ðëáãéÜ ôïõ üñïõò ÊÜóôñï êáé êáôáëÞãåé óôçíüôéá. Âñßóêåôáé 55 m. åðÜíù áðü ôçí åðéöÜíåéá ôçò èÜëáóóáò êáé 180 m êÜôù áðü ôçí êïñõöÞ ôïõ âïõíïý. Ôï ðñáãìáôéêü üñõãìá Ý÷åé äéáóôÜóåéò 1,80 x 1,80 m êáé ìÝóá ó' áõôü êáé óå âÜèïò